Evrensel tasarim ilkelerine uygun konut ve konut çevresi tasarlama kilavuzu önerisi: Kapali konut yerleskeleri üzerinden bir degerlendirme

Abstract

Toplumdaki yaşam tarzlarının ve yaşam kalıplarının değişimleriyle birlikte ortalama insan ve tipik aile evi kavramı giderek anlamını yitirmektedir. Aile tipi, yaşam tarzı veya sağlık koşullarındaki değişiklikler sebebiyle konutlardaki ihtiyaçlar da değişmektedir. Evrensel tasarım ilkelerine uygun tasarlanan konut ve konut çevresi, bireylerin yaşam kalitesine fayda sağlayan temel tasarım özelliklerini daha tasarım aşamasındayken hesaba katar ve bireylere uyum sağlayarak yaşam süresi içerisinde geçirdiği değişimlere ayak uydurmaktadır. Yeni yapılacak konutların evrensel tasarım ilkelerine uygun olarak tasarlanması konutlar için sonradan konut mekanları ve konut elemanlarında yapılan iyileştirme ile ilişkili maliyetleri azaltmaya ve önlemeye yardımcı olmaktadır. Çalışma kapsamında evrensel tasarım ilkelerine uygun konut ve konut çevrelerinin tasarlanması için kılavuz önerisi oluşturulmuştur. Çalışmada ilk olarak konut ve konut çevrelerinin değerlendirmeleri için konut tipi olarak kapalı konut yerleşkesi seçilmiştir. Alan çalışması olarak Antalya Kentinde son dönemlerde kapalı konut yerleşkelerinin yoğunlukta yapıldığı Altınkale Mahallesidir. Kapalı konut yerleşkelerinin değerlendirilebilmesi için konutun çevresinden başlayarak konutun küçük birimlerine doğru bir mekân sınıflandırılması yapılmıştır. Ortak kullanım alanları, yarı özel alanlar ve özel alanlar olarak yerleşkeler üç ana başlığa indirgenmiştir. Uluslararası ve ulusal evrensel tasarım ve erişilebilirlik standartları incelenip en uygun standartlar belirlenmiştir. Mevcut konut yapılarının evrensel tasarım ilkelerine uygunluklarının belirlenmesi için ilk olarak standartlar tablosuna göre değerlendirme tabloları oluşturulmuştur. Ayrıca konut kullanıcılarının yaşadıkları konutları evrensel tasarım ilkelerine göre değerlendirmelerini sağlamak için konutlar hakkında önermeler sorulmuş beşli likert ölçeğinde değerlendirmeleri istenmiştir. Tez çalışmasında konut ve konut çevrelerinin seçilen standartlara göre değerlendirilmesi ve konut kullanıcılarına yapılan anketlerle iki ayrı alan çalışması yapılarak veriler toplanmıştır. Mevcut konut yapılarında evrensel tasarım açısından eksiklikleri ve evrensel tasarım ilkelerine göre olumlu özellikleri ortaya koyulmuştur. Kapalı konut yerleşkelerinin ana girişleri, yaya yolları, düşey sirkülasyon elemanları (merdiven, asansör, rampa), otopark, mutfak ve banyolarında eksikliklerin olduğu tespit edilmiştir. Alan çalışmalarından elde edilen verilerle yeni yapılacak olan konut ve konut çevreleri için tasarım önerileri oluşturulmuştur.

With the changes in lifestyles and life patterns in the society, the concept of the average person and the typical family home is gradually losing its meaning. The needs in housing are changing due to changes in family, lifestyle, or health conditions. The house and its environment, which are designed in accordance with universal design principles, take into account the basic design features that benefit the quality of life of individuals even at the designing phase, and keep up with the changes that individuals undergo during their lifetime by adapting to them. Designing the new houses to be built in accordance with the universal design principles helps to reduce and prevent the costs of the later improvements in the housing spaces and housing elements. Within the scope of the study, a guideline proposal was created for the design of housing and residential environments in accordance with universal design principles. Firstly, in the study, gated communities were chosen as the type of housing for the evaluation of housing and housing environments. As the field study, Altınkale Neighborhood, where gated housing settlements are densely built lately in Antalya City, has been chosen. A spatial classification has been made starting from the periphery of the house to the small units of the house. Gated communities are examined under three main headings as common areas, semi-private areas, and private areas. International and national universal design and accessibility standards were examined, and the most appropriate standards were determined. Firstly, evaluation tables were created according to the standards table to determine the compliance of the houses with the universal design principles. Also, in order to enable people to evaluate the houses they live in according to universal design principles; they were asked to evaluate the houses on a five-point Likert scale. In the thesis study, data were collected by carrying out two separate field studies; evaluating the housing and housing environments according to the selected standards and the surveys made to the housing users. According to the universal design principles, the positive and negative features of the existing houses are presented. It has been determined that there are deficiencies in the main entrances, pedestrian paths, vertical circulation elements (stairs, elevators, ramps), parking lots, kitchens, and bathrooms of the gated communities. With the data obtained from the field studies, design proposals were created for the new housing and residential environments to be built.