Aziziye Camii'nin Batılılaşma Dönemi Osmanlı Camileri Arasındaki Yeri

Abstract

Selçuklu Devleti'ne başkentlik yapması ile öne çıkan Konya'da birçok Osmanlı eseri de bulunur. Bunlardan biri de Aziziye Camii'dir. Konya'da inşa edilen Osmanlı camileri arasında son büyük cami olan Aziziye Camii, inşası sırasında Sultan Abdülaziz'in annesi Pertevniyal Valide Sultan'ın yani dolaylı olarak sarayın desteğinin alındığı camidir. 1872-1876 yılları arasında inşa edilen Aziziye Camii, Konya'da yer alan diğer Osmanlı camilerinden gerek yapı kütlesi gerekse bezemesel anlamda farklılık gösterir. Dönemi için önemli bir değere sahip olan Aziziye Camii hakkında çalışmalar oldukça kısıtlıdır. Bu sebeple Aziziye Camii örneklem olarak seçilmiş ve İstanbul'daki dönem örnekleri ile karşılaştırılarak bu bilgiler literatüre kazandırmak amaçlanmıştır. Tez çalışması kapsamında Aziziye Cami'nin inşa edildiği dönem ve dönemin mimarisine zemin hazırlayan unsurlar, Batılılaşma Dönemi ve bu dönemin mimariye etkileri araştırılmıştır. Batılılaşma Dönemi ile başlayarak Osmanlı'nın Son Dönem veya Geç Dönem olarak ifade edilen mimarisinde camilerde de önemli değişimler yaşanmıştır. Klasik Dönem cami düzenleri ve bezemeleri büyük ölçüde değişmiştir. Batılılaşma Dönemi'nde inşa edilen ve bu dönemin etkin üsluplarının temsilcileri olan camilerden ikişer örnek seçilmiştir. Barok üslupla inşa edilen camilerden Nuruosmaniye ve Ayazma Camii; Ampir üsluplu camilerden Nusretiye ve Dolmabahçe Camii; Eklektik üslupla inşa edilen camilerden Küçük Mecidiye ve Sâdâbâd Camii belirlenmiştir. Bu camilerin konum, tarihçe, plan ve bezeme özelliklerine yer verilmiştir. Ayrıca Barok, Ampir ve Eklektik üslubun ortaya çıkışı ve Osmanlı mimarisinde gelişimi de aktarılmıştır. Örneklem olarak seçilen Aziziye Camii'nin konumu, tarihçesi, plan ve bezeme özellikleri araştırılmıştır. Yapının günümüze kadar geçirdiği onarımlara yer verilmiştir. Aziziye Camii'nin eski fotoğrafları incelenerek muhdes şadırvanına dair çalışma yapılmış, şadırvan ve çevresinin geçirdiği değişimler morfolojik olarak aktarılmıştır. Aziziye Cami'nin Son Dönem Osmanlı camileri arasından seçilen Nuruosmaniye, Ayazma, Nusretiye, Dolmabahçe, Küçük Mecidiye ve Sâdâbâd Camii ile tarihçesi (dönem, inşa tarihi, bânisi, üslubu), plan ve yapım özellikleri (plan, mihrap çıkıntısı, avlu, şadırvan, hünkâr kasrı, giriş sayısı, yapım tekniği, yapı malzemesi, cephe düzeni, son cemaat revakı, kemer sayısı), donatı elemanları (mihrap, minber, minarenin yapı malzemesi ve bezeme üslubu) ve strüktürel elemanlar (kubbe kasnağı, ağırlık kulesi) bakımından karşılaştırması yapılmıştır. Bu doğrultuda son dönem Osmanlı camileri ile benzerlikleri ve farklılıkları irdelenerek yapı literatüre kazandırılmıştır.

There is also an Ottoman in Konya, which came forward to accommodate the Seljuk State. One of the children is Aziziye Mosque. Aziziye Mosque, which is the last great mosque among the Ottoman mosques built in Konya, is the mosque where the support of Sultan Abdulaziz's mother Pertevniyal Valide Sultan, that is, the palace indirectly, was received during its construction. Aziziye Mosque, built between 1872-1876, differs from other Ottoman mosques in Konya in terms of both its building mass and decoration. Research on Aziziye Mosque, which has an important value for its period, is very limited. For this reason, Aziziye Mosque was chosen as a sample and it was aimed to bring this information to the literature by comparing it with the examples from the period in Istanbul. Within the scope of the thesis, the period in which Aziziye Mosque was built and the elements that laid the groundwork for the architecture of the period, the Westernization Period and the effects of this period on the architecture were investigated. Beginning with the Westernization Period, there were also important changes in the mosques in the architecture of the Ottoman Empire, which is expressed as the Late Period. Classical Period mosque layouts and decorations have changed greatly. Two examples were chosen from the mosques built during the Westernization Period and representing the effective styles of this period. Nuruosmaniye and Ayazma Mosques, which were built in the Baroque style; Nusretiye and Dolmabahçe Mosques, which are Empire style mosques; Küçük Mecidiye and Sâdâbâd Mosques were determined among the mosques built in an Eclectic style. The location, history, plan and decoration features of these mosques are given. In addition, the emergence of the Baroque, Empiric and Eclectic style and its development in Ottoman architecture are also conveyed. The location, history, plan and decoration features of the Aziziye Mosque, which was chosen as a sample, were investigated. The repairs that the building has undergone until today are included. By examining the old photographs of Aziziye Mosque, a study was made about the muhdes fountain, and the changes that the fountain and its surroundings went through were morphologically conveyed. Aziziye Mosque's history (period, date of construction, builder, style), plan and construction features (plan, mihrab protrusion, courtyard, fountain, fountain, etc.) Sultan's pavilion, number of entrances, construction technique, building material, facade arrangement, narthex portico, number of arches), reinforcement elements (mihrab, pulpit, building material and decoration style of minaret) and structural elements (dome drum, weight tower) were compared. In this direction, the structure was brought to the literature by examining its similarities and differences with the last period Ottoman mosques.