Tarihi alanlarda risk yönetimi: Ankara kalesi örneği

Abstract

Geçmişten günümüze kültürel mirasımız tarih boyunca korunmaya çalışılmış fakat her zaman çeşitli risklerle karşı karşıya kalmıştır. Özellikle sel, yangın, deprem gibi doğal tehlikelerin bulunduğu alanlarda kültürel miras birçok riskle karşı karşıya kalmıştır. Tarih boyunca çeşitli doğal ve insan kaynaklı tehlikeler nedeniyle yeri doldurulamayacak kadar değerli ve önemli kültürel kaynakları kaybettiğimize şahitlik etmiş bulunmaktayız. Kültürel mirasımız sadece afetlerden dolayı risk altında değildir, aynı zamanda acil durum, afet sonrası kurtarma çalışmaları ve afet sonrası yeniden yapılanma aşamalarında da birçok riskle karşı karşıya kalmaktadır. Bu risklerin dışında uzun süreli olarak yavaş ilerleyen fakat kültürel miras için risk faktörü olan artan nüfus, kentleşme baskısı, kalkınma baskıları, imar düzenlemeleri, yoksulluk, vandalizm, turizm etkisi, tedbirsizlik, taşıyıcı sistem hasarı, kötü kullanım gibi faktörler de kültürel mirasa karşı risk oluşturmaktadır. Risk oluşturan faktörler sadece anıtsal yapılar için değil aynı zamanda kentsel alanlarda da kültürel miras yapı ve yapı gruplarını tehdit etmektedir. Türkiye'deki kentsel miras alanlarındaki yapılara ilişkin yeterli düzeyse envanter çalışmalarının bulunmayışı kültürel mirası tehdit eden unsurların etkilerinin değerlendirilmesini güçlendirmiştir. Tehdit unsurlarının kentsel alanlara doğru ilerlediğine dikkat çekmek gerekir. Çeşitli değişim, dönüşüm süreçlerine maruz kalan, özgün dokuları göz ardı edilerek onarılmaya çalışılan yapılar, yanlış uygulamalar ve gerekli tedbirlerin alınamaması nedeniyle zaman içerisinde kontrol edilmesi zor bir hal almakta ve kaderine terk edilmektedir. Bu tez kapsamında Anadolu'nun başkenti Ankara'nın Kale ve çevresindeki yapıların risk analizleri değerlendirmeye alınmıştır. Ankara, Bizans ve Selçuklu döneminden sonra 1920'lerde kale ve çevresinde ilk zamanlar küçük birbirinden ayrı kale eteğinde yer alan geleneksel konutlardan meydana gelmiş bir kenttir. Zamanla gelişen bölge birçok medeniyete de ev sahipliği yapmıştır. Çalışma kapsamında zaman içerisinde hızla değişen ve gelişen bu bölgede yer alan tarihi yapıların risk analizleri yapılarak öncelikli riskler belirlenmiş ve bu risklerin yönetimine yönelik öneriler getirilmiştir.

Throughout history, there have been efforts to protect our cultural heritage. However, we have encountered various risks, especially in areas affected by floods, fires and earthquakes. History has witnessed the loss of valuable and important cultural resources due to numerous natural and human-made hazards. Our cultural heritage is not only at risk of disasters but also in the stages of emergency, post-disaster recovery and reconstruction. In addition to these, factors such as tourism, population increase, urbanization and development pressure, zoning regulations, poverty, vandalism, imprudence, damage to the carrying system and misuse also pose a risk to cultural heritage. Threatening factors are not limited to monumental structures; they include cultural heritage structures and building groups in urban areas as well. The lack of adequate inventory studies on structures in urban heritage areas of Turkey has strengthened the assessment of the effects of elements posing a threat. It should be noted that the threat elements are moving towards urban areas. The structures, which are exposed to various processes of change and transformation without remaining true to the original, become difficult to control over time and are left to their fate because of misapplications and failing to take the necessary precautions. Within the scope of this thesis, a series of analysis of the Castle and surrounding structures of Ankara, the capital of Anatolia, were evaluated. After the Byzantine and Seljuk periods, Ankara was a city that consisted of traditional small residences which were initially separated and located in the Castle and its surroundings in the 1920s. The region, which has developed over time, has also hosted many civilizations. In this study, the risk analysis of the changing and developing historical buildings in this region was made and the primary risks were determined. Finally, suggestions were made for the management of these risks.