Feyzabad (Afganistan) ile Kokçe nehrinin su-kent ilişkisibağlamında incelenmesi

Abstract

Varlığın temel unsurunu oluşturan su, yarattığı olanak ve yaşattığı çevreler ile insan başta olmak üzere bütün canlıların var oluşundan bu yana tüm yaşamsal ihtiyaçlarını karşılayan ve uygun habitat alanlarını ortaya çıkaran bir olgudur. İnsanlık evrimi boyunca hayatın sürdürülmesi için ihtiyaç duyulan su, ilk başlarda temel besin kaynağı ve savunma sağlayan bir unsur olarak önemlidir. Sonrasında ise su ile kara diyalektiğinin dinamik bir ürünü olan nehir kıyıları, uygarlığın başlangıcından itibaren günümüze değin toplumun yerleşik hayata geçişinde ve kentlerin yer seçiminde belirleyici faktör olmuştur. İnsanların tarım toplumuna geçişi ve tarımdaki artı değerle beraber gelişmenin ilk adımları nehir kıyılarında atılmıştır. İlerleyen dönemlerde toplumun sosyo-kültürel, ekonomik değişimi ve farklı dönemlerde eklenen farklı gereksinimlere paralel olarak değişken işlevler yüklenen nehir kıyıları bu yönüyle kentlerin kalkınması ve gelişmesinde belirleyici bir unsur olmuştur. Ancak, son yıllarda ortaya çıkan kentsel baskı, nüfus artışı ve doğa karşıtı eylemler ile nehir kıyılarında yaşanan kirlilik, bozulma ve oluşan sağlıksız çevreler bu alanları olumsuz yönde etkilemiş, nehir kıyısı ile kentsel yaşam arasındaki ilişki giderek zayıflamıştır. Söz konusu olumsuz gelişmeler, niteliği bozulan nehir kıyılarını eski doğal haline dönüştürecek, sosyal, kültürel ve rekreasyonel kullanıa yönelik faaliyetleri gündeme getirmiş, su ile kent arasında geleneksel olarak asırlardır süren, ancak son dönemlerde zayıflayan etkileşimin sağlanması ve kamusallığın arttırılmasına yönelik çalışmalar yapılmaya başlanmıştır. Tez kapsamında örneklem alanı olarak seçilen Feyzabad, bir akarsu şehri olarak bahsedilen tarihsel gelişim ve sorunların somut olarak gözlemlendiği bir yerdir. Şehrin içinden geçen Kokçe Nehri Feyzabad'ın kuruluşunda belirleyici olmuş, şehre hem ekonomik hem de sosyal açıdan hayat vermiştir. Ancak günümüzde bir bakıma kentsel drenaj alanına dönüşmüş olan Kokçe Nehri ile Feyzabad arasındaki ilişki, yapılaşmalarla zayıflamış, hatta kesilmiş; nehir kıyısına erişimi ve kıyının kamusal kullanımını zayıflatan bu durum, şehirle yaşam kaynağı arasında bariyer oluşturmuştur. Bu bağlamda, tez çalışması ile ifade edilen sorunun teorik bilgiler, saha araştırması ve konuya ilişkin gözlem ve anketlerle ifade edilmesi, Feyzabad ile Kokçe Nehrinin su-kent ilişkisi çerçevesinde incelenmesi, nehir kıyılarının birer kamusal açık mekânlar olarak kent/kentliğe kazandırılması ve rekreasyonel kullanım amaçları doğrultusunda yapılabilecek eylemlerin ortaya konması amaçlanmıştır.

The phenomenon of water, which constitutes the basic element of existence, has been suitable habitat areas that meet all vital requirements since the creation of all living things, especially human beings, with the opportunities and the environments it provides. The water needed to sustain their lives throughout human evolution has gained importance as the primary source of food and defense at first. Afterwards, the river front which is a dynamic product of water and land dialectics have been the transition of human beings to the settlement and the determinant factor to the selection of cities since the beginning of civilization to the present day. The first steps of development with the transition of people to the agricultural society and the added value in agriculture have been taken along the river banks. In the following periods, due to socio-cultural, economic change of the society that took on variable functions in parallel with the different needs and added in different periods, have been a determining factor in the development and growth of cities. However, due to the urban pressures, population growth, anti-nature actions along with pollution, deterioration and unhealthy environment have affected these areas negatively in the recent years. On the other hand, the relationship between the river bank and urban life have gradually weakened. These negative developments have brought social, cultural and recreational activities to agenda which will transform the river banks and the existing relationship between water and the city for centuries which has been dismissed in recent years. Therefore, efforts have been made to regain interaction between water and the city to increase publicity with different actions. The city of Feyzabad as the research area within the scope of this thesis, is a place where historical developments and problems mentioned as a river city are observed concretely. The Kokçe River passing through the city was decisive in the establishment of Feyzabad and gave life to the city both economically and socially. However, the relationship between Kokçe River and Feyzabad which has turned into an urban drainage area , has weakened and even cut through constructions. This situation, which undermines the access to the river and the public use of the bank, has created a barrier between the city and its source of life. In this context, to reveal the problem expressed in the thesis study with the theoretical information, field research, observations and surveys related to the subject is the aim to examine Feyzabad and Kokçe River within the framework of water-city relationship and to bring river banks to urban/urban areas as public open spaces as well as to demonstrate actions that can be transformed for recreational purposes.