Konya Bölgesindeki Kuvaterner Yaşlı Kalişlerin Oluşum Mekanizması ve Jeolojik Önemi

Abstract

Konya kapalı havzası, coğrafi konumu ve doğal kaynak potansiyeli açısından Türkiye’nin önemli havzalarından biridir. Konya ovası, karbonat çökelleri ile dolan eski bir göl yüzeyidir. Bu havzada Kuvaterner dönemde meydana gelen iklimsel değişimlerin; günümüz topografyasında, bitki örtüsünde, toprak oluşumunda ve antik yerleşmelerin kurulup gelişmesinde önemli etkileri olmuştur. Bölgedeki yüzey ve yeraltı suları özellikle fayların oluşturduğu süreksizlik düzlemlerini kullanarak hem fay düzlemlerinde hem de fay kenarlarında kaliş oluşumuna olanak sağlamıştır. Bu nedenle Konya bölgesindeki kaliş oluşumları çoğunlukla genç ve/veya aktif faylar ile ilişkilidir ve fay bloklarının kenarlarında oldukça kalın kaliş oluşumları izlenmektedir. Özellikle Hatip lokasyonu Konya Fay Zonu içeresinde yer almaktadır. Hatip kalişleri hem jeokimyasal hem de arazi gözlemleri sonucunda dolokrit özellikte ve friatik zonda yeraltı suyunun etkisi ile oluştukları saptanmıştır. ESR metodu kullanarak dolokrit örneklerin yaşı 292,86 bin yıl olarak belirlenmiştir. Ardıçlı ve Dokuzunbeli kalişleri ise pedojenik karakterde oldukları jeokimyasal ve arazi gözlemlerine dayalı olarak tanımlanmıştır. Ardıçlı kalişlerinin ESR metoduyla tarihlenmiş ve yaşları 217,47-271,58 bin yıl arasında değişmektedir. Dokuzunbeli kalişleri ise yine pedojenik karakterdedir ve yaşı ESR metoduyla 389,85 bin yıl olarak bulunmuştur. Sonuç olarak bu çalışmada ilk defa kalişlerin jeokimyasal ve sedimantolojik özelliklerin belirlenmesi ile kalişlerin oluşum mekanizması, kökeni ve litolojik özellikleri ortaya konulmuştur. Kalişlerin yaşlarının ESR tekniği ile belirlenmesi Kuvaterner jeolojisine, paleoiklimsel tahminlere ve görecelide olsa fayların oluşum tarihine ışık tutacaktır.

Konya Closed Basin is one of Turkey’s most important watershed in terms of geographical location and natural resources potential. The Konya plain is an old lake surface with carbonated deposits filled. The climatic changes occurring in this basin during the Quaternary period had important effects on the formation and development of today’s topography, vegetation, soil formation and the first settlements. The surface and groundwater in the region have allowed the formation of calipers on both the fault planes and fault edges, especially by using the discontinuity planes formed by the faults. Therefore, the calcareous formations in the Konya region are mostly related to the young and / or active faults, and the formation of the thick blocks at the edges of the fault blocks is observed. Especially Hatip location is located in Konya fault zone. As a result of both geochemical and field observations, Hatip formation have been formed by dolocrete and groundwater types of caliches under the influence of groundwater. The age of the dolocrete samples was determined by using ESR method as 292.86 ka. Ardıçlı and dokuzunbelli caliche samples are defined as geochemical and field observations with pedogenic character. The age of Ardıçlı caliche samples’s ages by using ESR method was between 217.47-271.58 ka. Dokuzubelli samples were also pedogenic and their age was found to be 389.85ky with ESR method. As a result, geochemical and sedimantological properties of the caliche and the formation mechanism, origin and lithological characteristics of caliches were determined for the first time in this study. The determination of the caliche ages by ESR technique will shed light on Quaternary geology, paleoclimatic estimations and the history of faults.