Ayhan Kayma Zonu’nun (Avanos-Nevşehir, Orta Anadolu) Yapısal Özellikleri

Abstract

Bu çalışmada Avanos (Nevşehir) kuzeybatısında Paleozoyik-Mesozoyik yaşlı Kırşehir Masifi’nin Paleosen-Eosen yaşlı örtü kayaçları içinde gelişmiş Ayhan Kayma Zonu’nun yapısal özelliklerinin verilmesi amaçlanmıştır. Ayhan Kayma Zonu inceleme alanında 6 km genişliğinde 10 km uzunluğundaki bir alanda yüzeylemekte ve Miyosen yaşlı karasal kayaçlar tarafından örtülmektedir. Zon, tabanda kompresyonel bir dekolman yüzeyinde birleşen BKBDGD yönelimli ekay yapısını kapsamaktadır. Kayma zonu batıda Gümüşyazı fayı, doğuda ise Özkonak fayı ile sınırlıdır. Ekay yapısını oluşturan ardışık bindirme faylarının eğimi genelde güneye doğrudur. Bunların yanı sıra kuzeye eğimli geriye bindirmeler de gözlenir. Gevrek-sünümlü özellikteki kayma zonu içerisinde, asimetrik (S-Z şekilli) kuzeye yönelimli (vergence) kıvrımlar, düz-yokuş yapıları, dupleks yapılar, kılıf kıvrımları, kink kıvrımları ve kutu kıvrımlar gibi yapılar gözlenmektedir. Kayma zonunun en önemli yapılarını literatürde bile örneklerine ender rastlanacak mega boyutlarda gelişmiş kılıf kıvrımları (sheath folds) oluşturur. Ayhan Kayma Zonu içerisinde kılıf kıvrımlarının dilleri arasındaki mesafeler 50-60 cm’den, yaklaşık 200-250 m boyutuna kadar değişmektedir. Yöredeki kılıf kıvrımlarda ana ve ikincil dil yapıları gelişmiştir. Kılıf kıvrımlarının eksenleri 70° ye varan bükülmeler göstermektedir. Kayma zonunun ilerleyen tarzda gelişimine bağlı olarak yörede Tip-3 türü (eş-eksenli) kıvrımlanmış kıvrımlar yaygındır. Jeolojik ve yapısal veriler Paleosen-Eosen yaşlı kayaçların yaklaşık doğu-batı gidişli bir tektonik düzlem üzerinde tavan (üst) kuzeye olacak şekilde taşındıklarını ve kayma zonunun Lütesiyen sonrası-Miyosen öncesi yay-gerisi havza özelliğindeki Ayhan Havzası’nın kabuk kısalmalarına bağlı olarak kapanması sonucu oluştuğunu göstermektedir.

This study aimed to describe structural features of the Ayhan Shear Zone which developed in the Paleocene-Eocene cover rocks of the Paleozoic-Mesozoic Kırşehir Massif, in the northwest of the Avanos (Nevşehir, Central Anatolia). In the study area the Ayhan Shear Zone crops out as 6 km in width and 10 km in length and is covered by Miocene continental rocks. The zone consists of imbricated WNW-ESE oriented subsidiary thrust faults that are splay upward from the compressional decollement fault at the base. The Ayhan Shear Zone is bounded by Gümüşyazı fault at the west and the Özkonak fault at the east. The north verging asymmetrical (S and Z) folds, kink folds, box folds, sheath folds, duplex structures and flatramp structures can be widely observed in the brittle-ductile featured shear zone. Large sized sheath folds that are rare in the literature at this scale are the most prominent and striking features of the shear zone. The horizontal distances between the tongues of the sheath folds in the Ayhan Shear Zone vary from 50-60 cm to about 200-250 m. The main and secondary tongue structures were developed in the sheath folds. The hinge axes of sheath folds are highly curved and show bending up to 70°. Due to progressive development of the shear zone coaxial Type-3 refolded folds are common in the region. Geological and structural data demonstrate that the Paleocene-Eocene rocks were transported top to the north sense over the approximately eastwest oriented structural plane and the shear zone was formed due to closure of the back-arc Ayhan Basin during the post Lutetian-pre Miocene crustal shortening.