Konya Yakın Batısında Bir Jeolojik Miras Örneği: Altınapa Stromatolit ve Onkolitleri

Abstract

Konya bölgesi gerek litolojik, gerekse yapısal açıdan jeolojik miras olarak tanımlanabilecek ve jeoturizm potansiyeli kapsamında değerlendirilebilecek çok sayıda alan barındırmaktadır. Konya’nın yaklaşık 20 km batısında bulunan ve stromatolit-onkolitlerin yaygın olarak gözlendiği Altınapa alanı, bunun güzel bir örneğidir. Yörede temeli, Mezosoyik yaşlı kireçtaşı, dolomit, dolomitik kireçtaşı ve çörtlü kireçtaşı oluşturmaktadır. Bu topluluk üzerine, Miyosen-Pliyosen yaşlı ve birbirleriyle yanal düşey geçişler sunan karasal alüvyal kompleks çökelleri, gölsel çökeller ve volkanoklastikler açılı uyumsuzlukla gelmektedir. Tüm bu kayaçları uyumsuz olarak örten Kuvaterner yaşlı alüvyonlar yörenin en genç birimidir. Organosedimanter yapı özelliğindeki stromatolit ve onkolitler, gölsel Ulumuhsine formasyonu içerisinde yaygın ve yoğun olarak gelişmiştir. Ulumuhsine formasyonu, kireçtaşı, onkolitli kireçtaşı, stromatolitik kireçtaşı, killi kireçtaşı, marn, çamurtaşı, kiltaşı, kumtaşı, ve çakıltaşı ardalanmasından oluşmaktadır. İnceleme alanında, değişik uzunlukta D-B ve K-G gidişli iki normal fay takımı izlenmekte ve bunlara bağlı olarak gelişmiş küçük ölçekli graben-horst yapılarına rastlanılmaktadır. Konya bölgesinde Ulumuhsine formasyonu içerisinde çok değişik lokasyonlarda stromatolit ve onkolitler bulunmaktadır. Birim içindeki bazı kireçtaşları tümüyle stromatolit ve onkolitlerden oluşmaktadır. Ayrıca birimin çakıltaşı, kumtaşı, çamurtaşı ardalanması şeklindeki kesimlerinde de stromatolit ve onkolitler gözlenmektedir. Jeolojik miras açısından önemli görülen söz konusu alan, Altınapa Baraj gövdesinin yaklaşık 1 km kuzeydoğusundaki Çaylakbayır mevkisinin batısında bulunmakta ve stromatolit-onkolitler kırıntılı kayaçlar içerisinde yer almaktadır. Bu kesimde yaklaşık 1 km2 lik alan içerisinde konik, dallanmış, dairesel ve kolon tipi stromatolitler gözlenmektedir. Stromatolit ve onkolitler bazen onlarca metre uzunluğunda küresel ve konsantrik sarılımlı kütleler şeklinde bulunmaktadır. Bazen de kırıntılı kayaçlar üzerinde kütleler şeklinde mantar ve değişik görünümlü yapılar oluşturmaktadır. Kolon şekilli olanlar ise çapları 1,5-50 cm arasında değişmektedir. Stromatolit ve onkolitlerin bulunduğu alan görsel olarak ilginç, güzel ve görülmeye değer bir jeosittir. Yol güzergâhına ve kum ocakları olarak işletilen alanlara yakın olan oluşumlar tahrip olmakta olup, gelecekte tamamen yok olabilme riski taşımaktadır. Bu nedenle, söz konusu alanın korunarak bir jeolojik miras alanı olarak değerlendirilmesi jeoturizm açısından da önemlidir.

The Konya region contains many areas that can be defined as geological heritage in terms of both lithological and structural aspects and can be evaluated within the scope of geotourism potential. About 20 km west of the Altınapa area, where stromatolites and oncolites are commonly observed, is a good example of this. Mesozoic aged limestone, dolomite, dolomitic limestone and cherty limestone constitute the basement rocks of the region. This group is unconformably overlain by Miocene-Pliocene aged terrestrial alluvial complex sediments, lacustrine rocks and volcanoclastics. Quaternary alluviums unconformably covering all these rocks are the youngest unit of the region. Stromatolites and oncolites which are organosedimentary structures, have been developed extensively within the lacustrine rocks of Ulumuhsine formation. The Ulumuhsine formation is composed of limestone, oncolititic limestone, stromatolitic limestone, clayey limestone, marl, mudstone, claystone, sandstone, and conglomerate. In the study area, there are two normal fault sets which are trending E-W and N-S. Depending on these, small scale graben-horst structures can be observed. Widespread stromatolites and oncolites can be observed at the various outcrops of the Ulumuhsine formation in Konya region. Some limestones are completely of stromatolitic and oncolitic. In addition, stromatolites and oncolites can be seen in the conglomerate, sandstone and mudstone alternations. The area, which is considered important in terms of geological heritage, is located to the west of Çaylakbayır locality approximately 1 km northeast of Altınapa Dam. In these outcrops the stromatolites and oncolites are developed in the clastic rocks. In this section, conical, branched, circular and column types of stromatolites are observed within an area of approximately 1 square kilometer. Some of the stromatolites and oncolites have spherical and concentric forms which continue laterally tens of meters. Some of them occur as isolated bodies generating mushroom or similar forms over the clastic rocks. The diameters of the column types stromatolites vary between 1.5-50 cm. All these structures create a visually interesting, beautiful and spectacular geosite area. The structures which are close to the road and the sand quarries have been destroyed partly. Therefore they carry risk of disappearance of these admirable structures in the near future. For this reason, it is very important to protect and evaluate the area as a geological heritage site in terms of geotourism.