Apak-Beşağıl (Karapınar, Konya) Çevresinin Jeolojisi ve Obruk Oluşumları

Abstract

Bu çalışma Konya ili Karapınar ilçesinin batısında bulunan Apak ve kuzeybatısında bulunan Beşağıl arasında kalan bölgenin jeolojik özellikleri ile bölgedeki obrukların dağılımı ve çevresel etkilerinin değerlendirilmesi amacıyla gerçekleştirilmiştir. Bölgede MesozoyikSenozoyik yaşlı birimler yüzeylemekte olup Triyas-Jura yaşlı Kızılören formasyonu, JuraKretase yaşlı Lorasdağı formasyonu ve Üst Kretase yaşlı Midostepe formasyonu çalışma alanının temelini oluştururken Üst Kretase yaşlı Hatip Ofiyolitli Melanjı temel birimlerin üzerinde tektonik dokanakla yerleşmiştir. Mesozoyik yaşlı birimler Üst Miyosen-Pliyosen yaşlı İnsuyu formasyonu ile uyumsuz olarak örtülürken Pleyistosen yaşlı Divanlar ve Eğilmez formasyonları bu birimi uyumsuz olarak örtmektedir. Üst Miyosen-Alt Pliyosen yaşlı Karacadağ volkanitleri daha yaşlı birimleri keserek yüzeylemektedir. Geç PleyistosenHolosen yaşlı Hotamış formasyonuna ait Börücekyayla, Küpbasan, İsmil, Sazlıpınar ve Bataklık üyeleri diğer birimleri uyumsuzlukla örterken güncel ve eski akarsu çökelleri ile taraça çökelleri ile temsil edilen Alüvyonlarla uyumsuz olarak örtülmektedir. Çalışma alanı içerisinde 50 adedinin derinliği 1-76 m arasında, 7 adedinin derinliği 1 m’den daha sığ olmak üzere toplam 57 adet obruk tespit edilmiştir. Ölçümleri yapılan obrukların kısa eksenleri 2.2 m ile 207 m, uzun eksenleri ise 2.5 m ile 650 m arasında değişmektedir. Çalışma alanında bulunan obrukların 40’ı İnsuyu ve 17’si Hotamış formasyonunun içinde yer almaktadır (Börücekyayla: 10, Sazlıpınar: 7). Bölgede imar planlamaları için yapılan sığ sondajlarda ve jeofiziksel araştırmalarda örtülü boşluk sayılabilecek bazı anomaliler tespit edilmiş olup bazı obrukların çevresinde konsantrik yarıklar bulunmaktadır. Bölgede yapılan derin sondajlarda ise farklı seviyelerde ve farklı büyüklüklerde örtülü boşluklar belirlenmiştir. Obrukların bazıları aktif olarak kullanılan tarım arazilerinde oluşurken bazı obruklar yerleşim alanları, ulaşım ağları, enerji iletim hatlarına oldukça yakındır. Obruk oluşumları nedeniyle yerleşim, tarım, ulaşım, enerji ve diğer alt yapı yatırımları ile insan ve diğer canlıların zarar görmemeleri, can/mal kayıplarının en aza indirilmesi için daha detaylı jeofiziksel araştırmalar ve sondaj çalışmaları gerçekleştirilerek yeraltındaki örtülü boşlukların tespit edilmelidir. Yerleşim alanları ve diğer alt yapı yatırımları için yapılan imar planına esas çalışmalarda doğru yer seçimi için obruk araştırmalarında elde edilen verilerden yararlanılması uygun olacaktır.

This study was carried out to evaluate the geological characteristics of the region between Apak, located in the west and Beşağıl located in the northwest of Karapınar district of Konya province, and the distribution and environmental effects of the sinkholes in the region. Mesozoic-Cenozoic aged units crop out in the region, and the Triassic-Jurassic aged Kızılören formation, the Jurassic-Cretaceous aged Lorasdağı formation and the Upper Cretaceous aged Midostepe formation form the basis of the study area, while the Upper Cretaceous aged Hatip Ophiolitic Melange is located on the basement units with a tectonic contact. While Mesozoic aged units are unconformably covered by the Upper Miocene-Pliocene aged İnsuyu formation, Pleistocene aged Divanlar and Eğilmez formations unconformably cover this unit. Upper Miocene-Lower Pliocene aged Karacadağ volcanics crop out by cutting the older units. While the Börücekyayla, Küpbasan, İsmil, Sazlıpınar and Bataklık members of the Late Pleistocene-Holocene Hotamış formation unconformably cover the other units, they are unconformably covered by alluviums represented by current and old fluvial deposits and terrace deposits. A total of 57 sinkholes were identified in the study area, 50 of which were between 1-76 m deep and 7 of which were shallower than 1 m. The short axes of the measured sinkholes vary between 2.2 m and 207 m, and the long axes vary between 2.5 m and 650 m. Of the sinkholes in the study area, 40 are located in the İnsuyu and 17 in the Hotamış formation (Börücekyayla: 10, Sazlıpınar: 7). In the shallow drillings and geophysical surveys carried out for settlement development planning in the region, some anomalies that can be considered as covered cavities have been detected, and there are concentric fissures around some sinkholes. In the deep drillings carried out in the region, covered cavities at different levels and sizes were identified. While some of the sinkholes occur in actively used agricultural lands, some sinkholes are very close to residential areas, transportation networks and energy transmission lines. In order to prevent damage to humans and other living beings and to minimize loss of life/property due to settlement, agriculture, transportation, energy and other infrastructure investments due to sinkhole formations, more detailed geophysical surveys and drilling studies should be carried out and covered cavities underground should be identified. It would be appropriate to benefit from the data obtained from sinkhole research in order to choose the right location in the studies based on the zoning development plan for residential areas and other infrastructure investments.