Geological and Gemological Properties of The Döllük And Gümenek (Tokat) Chalcedonies

Abstract

In this study, it was aimed to investigate the relations of chalcedony formations with the rocks located in around of the Gümenek and Döllük villages of Tokat City center and their petrographical and gemological features. In the region, consisting of Paleozoic to today, it is observed magmatic and sedimentary units. The Tokat Massif, which forms the basement of the study area, is low grade metamorphosed in the greenschist facies and is represented by metabasalt, metagraywacke, micaschist, crystallized limestone, marble, amphibolite and less amount blueschists. In the west of the area, Middle Eocene volcano-sedimentary Haydaroğlu formation consisting of conglomerate, mudstone, sandstone and shale intercalations with andesitic-basaltic lava, tuff, agglomerate, volcanic breccia, unconformably covers the Tokat Massif. Blue chalcedony formations are observed along a fault zone close to the E-W trending line passing through the metamorphic units of the Tokat Massif. The chalcedonies were formed mostly in the cracks, fractures and cavities of the recrystallized limestones, which had a more fractured and brecciated structure due to faults along a line approximately 25 m perpendicular to this fault zone. The color of the chalcedonies is mostly light blue and close to white, dark blue and greyish blue. Usually asymmetrical and symmetric vessel filling, gap filling, geoid, banded and lacy structures are observed. Parallel to each other, several mm thick banded structures are common from the outside of the void and some cavities are filled with coarse crystalline quartz. As a result of mineralogical, petrographical, XRD and gemological investigations of the samples selected among the chalcedonies calcites and chalcedonies were observed in some light white bands.

Bu çalışmada Tokat İl merkezine bağlı Döllük ve Gümenek Köyleri civarında yer alan kalsedon oluşumlarının içinde bulundukları yankayaçlarla ilişkilerinin ortaya konulması, kalsedon oluşumlarının, jeolojik ve gemolojik özelliklerinin araştırılması amaçlanmıştır. Bölgede, Paleozoyik’ten günümüze kadar oluşan yaşlı metamorfik, magmatik ve sedimanter birimler yüzeylemektedir. İnceleme alanında temelini oluşturan Tokat Masifi düşük dereceli yeşilşist fasiyesinde metamorfizma geçirmiş, metabazalt, metagrovak, mikaşist, kristalize kireçtaşı, mermer, amfibolit ve az oranda mavişistlerle temsil edilmektedir. Alanın batısında Orta Eosen yaşlı çakıltaşı, andezitik-bazaltik lav, tüf, aglomera, volkanik breş, çamurtaşı, kumtaşı ve şeyl ardalanmalarından oluşan volkano sedimanter Haydaroğlu formasyonu Tokat Masifini uyumsuz olarak örtmektedir. Mavi kalsedon oluşumları Tokat Masifine ait metamorfik birimler içerisinden geçen D-B doğrultulu dike yakın eğimli bir fay zonu boyunca yaklaşık 25 m genişliğinde bir hat boyunca gözlenmektedir. Kalsedon oluşumları bu fay zonu boyunca faylanmanın etkisiyle kırıklı ve breşik bir yapı sergileyen rekristalize kireçtaşlarının çatlak, kırık ve boşluklarında oluşmuştur. Kalsedonların rengi çoğunlukla açık mavi olup yer yer beyaza yakın, koyu mavi ve grimsi mavidir. Genellikle simetrik ve asimetrik damar dolgusu, boşluk dolgusu, yumrulu, bantlı ve dantelli yapılıdırlar. Boşluk dolgusu şeklindeki kalsedonlarda boşluğun dışından itibaren birbirine paralel birkaç mm kalınlığında kalsedon ve kalsit bantları yaygın olup bazı boşluklar iri kristalli kuvarslarla doldurulmuştur. Derlenen kalsedon numuneleri arasından seçilen örneklere yapılan mineralojik, petrografik, XRD ve gemolojik incelemeler sonucunda, genelde beyaz açık renkte, bantlı yapı gösteren, bazı katmanlarda kalsitler ve kalsedonlar tespit edilmiştir.