Akşehir (Konya) ilçe merkezinin jeolojik ve jeoteknik açıdan yerleşime uygunluğunun incelenmesi

Abstract

Çalışma alanında alanında stratigrafik olarak en yaşlı birim Deresinek formasyonu (Pd) olup rekristalize kireçtaşı ve kalkşistlerden oluşur. Bu birimi Dursunlu formasyonu (Qpld) ile akarsuların ovalara açıldığı kısımda biriktirilen sarı-gri-kahverenkli blok, çakıl, kum, silt ve kil gibi malzemelerden oluşan Kuvaterner yaşlı Alüvyal Yelpaze (Qay) birimleri açsal uyumsuzlukla üzerler. Çalışma alanında derinlikleri 10.00 -20.00 m arasında toplam 1300 metre derinlikte temel sondaj kuyusu açılmıştır. 400 m x 400 m alanlara bölünerek her hücreye 1 adet olmak üzere 87 adet temel sondaj kuyusu açılmıştır. Zemin olarak tanımlamış olan alanlardan alınan numuneler üzerinde yapılan elek analizi sonuçlarına göre; Dursunlu formasyonuna ait birimlerin çakıl oranı ortalaması %23.0, ince taneli malzeme silt-kil oranı ortalaması ise %54.4 olarak hesaplanmıştır. Alüvyon Yelpazesi çökellerine ait birimlerin ise çakıl oranı ortalaması %24.2, ince taneli malzeme silt-kil oranı ortalaması %51.1 olarak hesaplanırken yamaç molozu birimlerinin çakıl oranı ortalaması %30.9, ince taneli malzeme silt-kil oranı ortalaması ise %52.6 olarak bulunmuştur. Dursunlu formasyonu birimlerinde %57'sinin ince taneli, %43'ünün de iri taneli olduğu tespit edilmiştir. Bunların yaklaşık %46'sı düşük plastisiteli kil (CL), %10'u yüksek plastisiteli kil (CH), %1'i killi silt (ML), %9'u killi kum (SC), %4'ü siltli kum (SM), %14'ü killi çakıl (GC), %15'i kumlu çakıl (GM), %0.1'i ise kum çakıl karışımı (GW-GP)'ndan oluşmaktadır. Alüvyon yelpazesi birimlerinde, %54'ünün ince taneli, %46'sının da iri taneli olduğu görülmektedir. Bunların yaklaşık %46'sı düşük plastisiteli kil (CL), %6'sı yüksek plastisiteli kil (CH), %2'si killi silt (ML), %12'si killi kum (SC), %2'si siltli kum (SM), %13'ü killi çakıl (GC), %19'u kumlu çakıl (GM)'dan oluşmaktadır. Yamaç Molozu birimlerinde, %67'sinin iri taneli, %33'ünün de ince taneli olduğu görülmektedir. Bunların yaklaşık %33'ü düşük plastisiteli kil (CL), %67'si killi çakıl (GC)'dan oluşmaktadır. Temel sondaj kuyularının 12 tanesinde yeraltı suyuna rastlanılmıştır. Sıvılaşma analizi sonuçlarına göre; Sk-31, Sk-48, Sk-54, Sk-66, Sk-69 ve Sk-71 kuyularında sıvılaşma beklenmektedir. Çok kanallı yüzey dalgası analizi (MASW) ve Sismik kırılma (P dalga hızı) yöntemi ile Yerel Zemin Koşulları belirlenmiş, Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği tanımına göre, Vs30 değerlerine göre "ZE Gevşek kum, çakıl veya yumuşak – katı kil tabakaları, ZD Orta sıkı – sıkı kum, çakıl veya çok katı kil tabakaları ve ZC Çok sıkı kum, çakıl ve sert kil tabakaları veya ayrışmış, çok çatlaklı zayıf kayalar" sınıfında olduğu anlaşılmaktadır. Mikrotremör yöntemi sonucu, zemin hakim titreşim periyodu değerleri 0,25-0,59 sn, zemin salınım aralıkları Ta: 0,16-0,40 sn ve Tb: 0,36-0,90 sn aralığındadır. Zemin büyütmesi ve hakim periyodu, 0.25 ≤ T o ≤ 0.59 sn aralığında değişmektedir. Göreceli yer büyütme faktörleri ise alanında yüzeyleyen birimlerde alınan ölçülerde zemin büyütme değerleri 1.6 ≤ Akm ≤ 2.7 aralığında değişmektedir. Çalışma sahasının batısında yüzeyleyen Permiyen yaşlı Deresinek formasyonu hakim titreşim periyodu açısından B, orta tehlike düzeyi sınıfına, Kuvatemer yaşlı Alüvyon Yelpazesi ve Pleyistosen yaşlı Dursunlu Formasyonu B, orta tehlike düzeyi ve C, yüksek tehlike düzeyi sınıfına girmektedir. Çalışma sonucu tüm veriler ışığında inceleme alanı yerleşime uygunluk açısından Önlem Alınabilecek Nitelikte Stabilite Sorunlu Alanlar, Önlem Alınabilecek Nitelikte Şişme, Oturma vb. Sorunlu Alanlar olarak iki başlıkta değerlendirilmiştir.

The oldest unit in the study area is the metamorphosed recrystallized limestone and calcschist rock units belonging to the Deresinek Formation (Pd). On this unit the Dursunlu Formation (Qpld) located and the Quaternary aged Alluvial Fan (Qay) units, in which materials such as yellow-gray-brown blocks, gravel, sand, silt and clay stored in the part where rivers open to the plains. The study area was divided into 400 x 400 areas and 87 foundation boreholes were drilled, 1 for each cell, with a total depth of 1300 m and depths ranging from 10.00 to 20.00. According to the results of the sieve analysis made on the samples taken from the areas defined as the ground; the average of the gravel ratio of the units belonging to the Dursunlu formation is 23.0%, the average of the fine-grained material silt-clay ratio is 54.4%; the average of the gravel ratio of the units belonging to the Alluvial Fan sediments is 24.2%, the average of the fine-grained material silt-clay ratio is 51.1%; the average of the gravel ratio of the slope wash units is found to be 30.9%, and the average of the fine-grained material silt-clay ratio is 52.6%. It was determined that 57% of the Dursunlu formation units are fine-grained and 43% are coarse-grained. About 46% of these are low plasticity clay (CL), 10% high plasticity clay (CH), 1% clayey silt (ML), 9% clayey sand (SC), 4% silty sand (SM), 14% clayey gravel (GC), 15% sandy gravel (GM), and 0.1% sand-gravel mixture (GW-GP). In alluvial fan units, 54% are fine-grained and 46% are coarse-grained. Of these, approximately 46% low plasticity clay (CL), 6% high plasticity clay (CH), 2% clayey silt (ML), 12% clayey sand (SC), 2% silty sand (SM), 13% clay gravel (GC), 19% sandy gravel (GM). In the Slope Wash units, 67% are coarse grained and 33% are fine grained. About 33% of these are low plasticity clay (CL) and 67% are clayey gravel (GC). Groundwater was found in 12 of the foundation boreholes. Groundwaters were observed in Dursunlu Formation units and their depths vary between 8.00-16.00 meters. According to the results of liquefaction analysis; At Sk-31, the GW level is 10.50 m and 10.50 and 13.50 m, at Sk-48 the GW level is 10.00 m and 10.50 m, 12.00 m and 13.50 m, at Sk-54 the GW level is 9.00 m, 9.00 and 10.50 m, At Sk-66, the GW is at 13.50 m, at 13.50 and 15.00 m, at Sk-69 the GW level is 9.00 m, at 13.50 and 15.00, at Sk-71 the GW level is 12.00 m, and liquefaction is expected at 13.50 and 15.00 meters. Local Soil Conditions were determined by multichannel analysis of surface waves (MASW) and Seismic refraction (P wave velocity) method, according to the definition of Turkish Building Earthquake Code, according to Vs30 values "ZE Loose sand, gravel or soft – solid clay layers, ZD Medium tight – tight sand, gravel or very solid clay layers and ZC Very tight sand, gravel and hard clay layers or weathered, very cracked weak rocks". As a result of the microtremor method, the ground dominant vibration period values are in the range of 0.25-0.59 sec, the ground oscillation intervals Ta: 0.16-0.40 sec and Tb: 0.36-0.90 sec. The ground amplification and the dominant period vary in the range of 0.25 ≤ T o ≤ 0.59 s. Relative ground amplification factors, on the other hand, vary in the range of 1.6 ≤ Akm ≤ 2.7 in measurements taken in units outcropping in the area. Permian aged Deresinek formation cropping out in the west of the study area is classified as B, medium hazard level in terms of dominant vibration period; Quaternary aged Alluvial Fan and Pleistocene aged Dursunlu Formation are in the B, medium hazard class and C, high hazard class. As a result of the study, in the light of all the data, the study area was evaluated under two headings as Stability Problem Areas That Can Be Taken Precautions and Problem Areas such as Swelling, Sitting etc. That Can Be Taken Precautions in terms of suitability for settlement.