Haydar dağı (Bozkır-Konya) bölgesindeki dere kumu ve topraklardaki ağır metallerin kökeni ve insan sağlığı açısından risk faktörlerinin araştırılması.

Abstract

İnceleme alanı, Orta Toroslar'ın batı kesiminde ve Konya ovası güney kesiminde yer alan Haydar Dağı (Bozkır-Konya) Konya ilinin güney kesiminde kalmaktadır. İnceleme alanı, yaklaşık 70 km2 genişliğinde bir alandır. Çalışmada; Orta Toroslar'ın batı kesiminde ve Konya ovası güney kesiminde yer alan Haydar Dağı (Bozkır-Konya) bölgesinde bulunan eski maden sahalarında derekumu ve topraklardaki ağır metallerin kökeni ve insan sağlığı açısından risk faktörlerinin araştırılması amaçlanmıştır. Türkiye'nin yapısal sınıflamasında Toroslar, Anatolid-Torid Platformu/Anatolid-Torid Bloğu içinde yer almaka v elitolojik olarak Paleozoyik ve Erken Mesozoyik platform karbonatları, Paleozoyik-Erken Mesozoyik volkano-sedimanter ve epiklastik kayalar, bunların metamorfik kaya eşlenikleri, Kreatase ofiyolit ve ofiyolitik melanj içeren nap sistem serileri ile Geç Kretase ve daha genç çarpışma sonrası sedimanter ve magmatik/volkanik kayaçlar içerdiği belirtilmektedir. İnceleme alanında sistamatik rastgele seçilen 11 adet toprak ve aynı noktalardaki kayaçlardan 10 adet numune derlemesi yapılmıştır. Alınan örneklerin kimyasal analiz sonuçlarını istatiksel yöntemlerden de faydalanılarak değerlendirilmiştir. Ağır metal birikimleri için çoğunlukla kullanılan birikim indeksleri tercih edilerek kirliliğin miktarı ve kontrol eden olaylar tanımlanmaya çalışılmıştır. Elde edilen veriler doğrultasında hesaplanan birikim indeks değerlerine göre bölgede Pb, Zn, Cd ve Hg bakımından T2, T4, T5 T6, T7, T8 e T9 noktalarında kirlilik ve birikimin olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca Sağlık Riski Değerlendirmesinde Yetişkin (adult) ve Çocuklar (Children) üzerindeki etkisinde ise ağırlıklı olarak Yutma (ADDing) ve kısmen de Dermal Temas (ADDder) sonuçlarına göre ise de T2-T4-T5-T6-T7-T8-T9 noktaların riskli olduğu tespit edilmiştir. İnceleme alanında Pb, Zn, Cd ve Hg bakımından antropojenik kaynaklı kirlenmelerin olduğu düşünülmetedir. Ayrıca bölgedeki litolojilerin Pb, Zn, Cd ve Hg bakımından içerik bulundurması bu noktalarda jeojenik faktörlerin de etken olduğu kanısına varılmıştır.

The study area, Haydar Mountain (Bozkır-Konya), is located in the western part of the Central Taurus Mountains and the southern part of the Konya plain, in the southern part of Konya province. The study area is approximately 70 km2 wide. In the study; It was aimed to investigate the origin of heavy metals in derecum and soils and their risk factors for human health in old mining areas in the Haydar Mountain (Bozkır-Konya) region, located in the western part of the Central Taurus Mountains and the southern part of the Konya plain. In the structural classification of Turkey, the Taurus Mountains are located within the Anatolide-Tauride Platform/Anatolide-Tauride Block and are classified as Paleozoic and Early Mesozoic platform carbonates, Paleozoic-Early Mesozoic volcano-sedimentary and epiclastic rocks, their metamorphic rock equivalents, Creataceous ophiolite and ophiolitic mélange. It is stated that it contains nappe system series containing Late Cretaceous and younger post-collisional sedimentary and magmatic/volcanic rocks. Systematic random sampling in the study area 10 samples were compiled from 11 selected soils and rocks at the same points. The chemical analysis results of the samples taken were evaluated using statistical methods. Accumulation indices, which are mostly used for heavy metal accumulations, were preferred and the amount of pollution and controlling events were tried to be defined. According to the accumulation index values calculated based on the data obtained, it was determined that there was pollution and accumulation in the region at T2, T4, T5, T6, T7, T8 and T9 points in terms of Pb, Zn, Cd and Hg. In addition, in terms of its effect on adults and children in the Health Risk Assessment, T2-T4-T5-T6-T7-T8-T9 points are considered risky according to the results of mainly ingestion (ADDing) and partly Dermal Contact (ADDder). has been detected. It is thought that there is anthropogenic contamination in terms of Pb, Zn, Cd and Hg in the study area. In addition, the content of the lithologies in the region in terms of Pb, Zn, Cd and Hg It has been concluded that geogenic factors are also a factor at these points.