Tarihi Ladik Höyük'ün Sokak Dokusunun Cephe Rehabilitasyonu ve Kentsel Donatıların Yenilenmesi

Abstract

Tarihi çevreler, geçmişten günümüze ulaşan yapı, kalıntı ve açık alanların oluşturduğu fiziksel, arkeolojik ve sanatsal değerler ile kentin kullanıcılarını içeren sosyal değerlerin bütünlüğü sonucunda oluşmuşlardır. Tarihi kalıntılar genellikle birbirini izleyen geçmiş toplumların ürettiği ve üretildiği dönemin tanıklığını yapan mimari ürünlerdir. Günümüzde fiziksel eskime (yaşlanma), hızlı ve plansız kentleşme, nüfus artışı ve teknolojinin etkisi ile değişime ve dönüşüme maruz kalan tarihi çevreler bozulmaya uğramaktadır. Tarihi çevrelerin bozulmasını engellemek, bu çevreleri oluşturan fiziksel ve sosyal değerler bütününü korumak, günlük yaşam ile bütünleştirmek, kente yeni çekim noktaları kazandırmak, yerele ekonomik katkıda bulunmak, yapıların kullanım sürekliliğini sağlamak ve konfor koşullarını yükseltmek tarihi çevreleri korumanın temel amacı olarak gösterilmektedir (Ahunbay, 2004; Aykaç, 2009; Çelik ve Yazgan, 2007; Smith, 2002). Tarihi çevreler ‘sit’ kavramıyla adlandırılmakta olup 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nda sit alanları; arkeolojik, tarihi, kentsel ve doğal sit olarak sınıflandırılmıştır. Arkeolojik sit alanı ise Korunması Gerekli Taşınmaz Kültür Varlıklarının ve Sitlerin Tespit ve Tescili Hakkında Yönetmelik’e göre ‘insanlığın varoluşundan günümüze kadar ulaşan eski uygarlıkların yer altında, yer üstünde ve su altındaki ürünlerini, yaşadıkları devirlerin sosyal, ekonomik ve kültürel özelliklerini yansıtan her türlü kültür varlığının yer aldığı yerleşmeler ve alanları’ olarak ifade edilmektedir. Bu çerçevede arkeolojik sitler, taşıdıkları önem ve alanda uygulanacak koruma ve kullanım koşulları bakımından üç dereceye ayrılmıştır. I. derece arkeolojik sitlerde kesinlikle hiçbir yapılaşmaya izin verilmezken, II. derece arkeolojik sitlerde tescilsiz yapıların basit onarımları yapılabilmektedir. III. derece arkeolojik sitler ise planlama yapılabilen alanlar olarak belirlenmiştir. Tarihi çevrelere ve yapılara uygulanan farklı koruma teknikleri bulunmaktadır. Tarihi yapıların özgünlüğünü, bilimsel ve teknik olarak korumak ve onarmak için restorasyon uygulamaları yapılmaktadır. Tarihi yapıların durumuna göre müdahale yöntemleri ve restorasyon teknikleri değişmektedir. Tarihi yapılarda uygulanan başlıca restorasyon teknikleri sağlamlaştırma, temizleme, bütünleme, ayıklama, yeniden yapım, sağlıklaştırma, yeniden işlevlendirme, taşıma olarak sıralanmaktadır. Bu restorasyon tekniklerinden sağlıklaştırma (rehabilitation/rehabilitasyon) ise geleneksel kent dokularını meydan getiren yapıların muhdes elemanlardan (tel, klima, tabela, saçak, pencere, kat ilaveleri vb) arındırılması, cephe temizliği ve basit onarımlarına yönelik uygulamaları içeren müdahaleler olarak adlandırılmaktadır (Yergün, 2019). Sokak sağlıklaştırma ile tarihi çevrelerin korunması, alanda yaşayan kişilerin çağdaş yaşam konforundan yararlanması, kent estetiğinin artırılması ve yerel halkta koruma bilinç düzeyinin yükseltilmesi hedeflenmektedir (Çelik ve Demirtaş, 2019). Sokak sağlıklaştırmanın çıkış noktası olarak korunması gerekli kültür varlığı niteliğindeki taşınmazların tekil olarak onarılmasında yaşanan yüksek maliyetler gösterilmektedir. Bu nedenle kültür varlıklarının tekil onarımı yerine kentsel dokuların ve bu kentsel dokuların ana bileşeni olan sokakların sağlıklaştırılması düşüncesi ortaya çıkmıştır (Ünver, 2017). “Sokak sağlıklaştırma proje ve uygulamaları”, 2863 Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nda ‘kentsel sit alanları ve koruma alanlarında, korunması gerekli taşınmaz kültür varlıkları ile sokaktaki diğer yapıların özgün sokak dokusunu tanımlayan tüm öğelerle birlikte korunması ve belgelenmesine yönelik rölöve, restitüsyon, restorasyon, kentsel tasarım projeleri ile mühendislik dallarında yapılması gereken her türlü proje ve bunların uygulamaları şeklinde tanımlanmaktadır. Bu çalışmada Konya İli Sarayönü İlçesine bağlı Lâdik Mahallesinde II. derece arkeolojik sit sınırları içerisinde yer alan tarihi Höyük’ün doku bütünlüğünün korunması ve günümüz yaşamıyla bütünleştirilmesine yönelik gerçekleştirilen sokak sağlıklaştırma projesinin sunulması amaçlanmıştır. Bu doğrultuda Lâdik Höyük’ün sokak dokusunun cephe rehabilitasyonuna ve kentsel donatıların yenilenmesine yönelik geliştirilen önerilere yer verilmiştir. Lâdik Höyük’ün II. derece arkeolojik sit sınırları içerisinde yer almasından dolayı taşınmazlarda sadece basit onarımlar yapılabilmektedir. Bundan dolayı koruma yaklaşımı olarak sağlıklaştırma tekniği uygulanmıştır.