21. yüzyılda hesaplamalı tasarım yöntemi ile tasarlanan mimari formların algısal değerlendirilmesi

Abstract

21. yüzyılda bilgi teknolojilerindeki gelişmelerin etkisiyle genetik, matematik, fizik gibi birçok disiplinde yaşanan değişimler, mimarlık alanında da etkisini göstermiştir. Bilgisayar destekli tasarım ve üretim teknikleri, mimari tasarım yaklaşımlarını derinden etkilemiş, dijital medyanın sunduğu olanaklar ile tasarım yöntemleri değişerek bilgisayar, mimari formun tasarımında önemli bir rol oynamaya başlamıştır. Geleneksel tasarım yöntemleri ile inşa edilemeyecek karmaşıklığa sahip formlar, bu teknikler kullanılarak dijital ortamda kolaylıkla tasarlanabilmekte ve üretilebilmektedir. Bu tez çalışması öncelikle bilgisayar teknolojilerinin etkisi ile geçmişten günümüze mimari formda meydana gelen değişim ve gelişimi incelemektedir. Tezin ana hedefi ise son dönem hesaplamalı tasarım ile tasarlanmış formların mimar, mimar olmayan tarafından nasıl algılandığını analiz etmek ve gruplar arası algısal farklılıkları ölçmektir. Bu amaçla kavramsal tartışma bölümünde öncelikle geçmişten günümüze formun dönüşümü analiz edilmiş, sonrasında deneysel çalışma kurgulanmıştır. Bu çalışmada literatüre paralel olarak aldıkları eğitimle bağlantılı olarak mimarlık bölümü öğrencileri 'mimar', inşaat mühendisliği öğrencileri ise 'mimar olmayan' kategorisinde değerlendirilmiştir. Anket çalışması için mimar statüsünde Konya Teknik Üniversitesi Mimarlık Bölümü 4. sınıf öğrencilerinden 42 katılımcı ve inşaat mühendisi statüsünde Konya Teknik Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Bölümü 4. sınıf öğrencilerinden 42 katılımcı olmak üzere toplam 84 öğrenci ile anketler yapılarak, katılımcıların hesaplamalı tasarım ürünü formlara yönelik algısal farklılıkları ölçülmüştür. Alan çalışması kapsamında seçilen yapıların tamamı 21. yüzyılda hesaplamalı tasarım yöntemi ile tasarlanmış ikonik formlardır. Katılımcılardan kendilerine yöneltilen yapı görsellerinin her birini belirtilen sıfat çiftleri özelinde 10 basamaklı anlamsal farklılaşma ölçeği (1:olumlu, 10: olumsuz) yardımı ile değerlendirmeleri istenmiştir. Anket çalışması sonucunda elde edilen veriler analiz edilmiş, analizler yorumlanarak bulgular ortaya konulmuştur. Yapılan analizler neticesinde literatüre paralel olarak mimar katılımcıların mühendis katılımcılara kıyasla hesaplamalı tasarım ürünü mimari formlara daha eleştirel yaklaştıkları belirlenmiştir. Literatürde yer alan karmaşıklık ve beğeni arasındaki ters 'U' ilişkisi bu çalışma ile desteklenmiştir. Katılımcıların orta derecede karmaşık olarak değerlendirdikleri formlarda beğenileri en yüksek çıkmıştır. Çalışma ile mimar katılımcıların akışkan olarak değerlendirdikleri formlarda beğeni düzeyleri mühendislere göre daha yüksekken, mühendislerin durgun olarak değerlendirdikleri formlarda beğeni düzeylerinin daha yüksek olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca mimar katılımcıların kendilerine sunulan mimari formları mühendis katılımcılara oranla daha tanıdık buldukları; mimarların somut nesnel çağrışımları beğenmedikleri, mimar olmayanların ise aşina olarak beğendikleri tespit edilmiştir. Literatüre ek olarak çalışma kapsamında belirlenen beğeni ve formda rastgele tavır var/formda rastgele tavır yok sıfat çifti arasında mimar ve mimar olmayan algısında ters 'U' ilişkisi bulunmuş; formda rastgele tavrın belirli bir seviyeye kadar iki grup için de beğeniyi artırdığı, belli bir seviyenin üstünde olduğunda ise beğeniyi düşürdüğü tespit edilmiştir. Çalışmanın bir diğer bulgusu olarak, formun genelinde olan tekrarın, mimar katılımcıların beğenisini düşürdüğü, mühendis katılımcıların beğenisini yükselttiği belirlenmiştir. Ayrıca çalışma ile formda kontrollü deformasyonun mimar katılımcılarda daha baskın olmakla beraber her iki grubun beğeni düzeyini artırdığı tespit edilmiştir. Mimar ve mühendis grubun strüktürel mükemmeliyet gösteren yapılarda da hemfikir oldukları, bu yapıları etkileyici bularak beğendikleri tespit edilmiştir.

In the 21st century, changes in many disciplines such as genetics, mathematics, and physics, with the effect of developments in information technologies, have also shown their effect in the field of architecture. Computer-aided design and production techniques have deeply influenced architectural design approaches, the possibilities offered by digital media and design methods have changed, and the computer has begun to play an important role in the design of architectural form. Forms with complexity that cannot be built with traditional design methods can be easily designed and produced in digital environment using these techniques. This thesis primarily examines the change and development in architectural form from past to the present with the effect of computer technologies. The main objective of the thesis is to analyze how the forms designed with the latest computational design are perceived by architects and non-architects and to measure the perceptual differences between groups. For this purpose, in the conceptual discussion section, first, the transformation of the form from the past to the present was analyzed, and then an experimental study was constructed. In this study, in parallel with the literature, students of the architecture department were evaluated in the category of 'architects' and civil engineering students in the category of 'non-architects' in connection with the education they received. For the survey, a total of 84 students, 42 participants from the 4th grade students of Konya Technical University Architecture Department in the status of architects and 42 participants from the 4th grade students of Konya Technical University Civil Engineering Department in the status of civil engineers, were surveyed and the perceptual differences of the participants towards computational design product forms were measured. All the buildings selected within the scope of the field study are iconic forms designed with the computational design method in the 21st century. Participants were asked to evaluate each of the building visuals directed to them with the help of a 10-step semantic differential scale (1: positive, 10: negative) specific to the specified adjective pairs. The data obtained as a result of the survey study were analyzed, the analyzes were interpreted and the findings were revealed. As a result of the analyzes, it was determined that, in parallel with the literature, architect participants were more critical of computational design architectural forms compared to engineer participants. The inverse 'U' relationship between complexity and liking in the literature was supported by this study. The forms that the participants considered as moderately complex had the highest liking. With the study, it was determined that while the levels of appreciation were higher in the forms that the architect participants evaluated as fluid, compared to the engineers, the levels of appreciation were higher in the forms that the engineers evaluated as stagnant. In addition, the architect participants found the architectural forms presented to them more familiar than the engineer participants; It has been determined that architects do not like concrete objective connotations, while non-architects like them as familiar. In addition to the literature, an inverted 'U' relationship was found between the adjective pair in the perception of architect and non-architect; It has been determined that the random attitude in the form increases the likes for both groups up to a certain level and decreases the likes when it is above a certain level. As another finding of the study, it was determined that the repetition of the form in general decreased the appreciation of the architect participants and increased the appreciation of the engineer participants. In addition, with the study, it was determined that the controlled deformation in the form was more dominant in the architect participants but increased the level of appreciation of both groups. It has been determined that the group of architects and engineers agree on the structures that show structural perfection, and they find these structures impressive and like them.