Tepekent (Konya) bölgesindeki volkanik kayaçların petrografi ve jeokimyası

Abstract

Bu çalışmada, Konya kuzeybatısında Tepekent yöresinde yüzeyleyen Miyosen yaşlı dasitik, riyolitik ve bazaltik kayaçların ve bunların piroklastiklerinin mineralojik, petrografik, jeokimyasal ve petrolojik açıdan incelenerek bölgenin jeoloji ile magmatizma arasındaki ilişkinin açığa çıkması amaçlanmıştır. Tepekent yöresinde Miyosen yaşlı kayaçlar TAS diyagramına göre bazaltik traki-andezit, dasit ve riyolit bileşimlidir. Bazaltik traki-andezitler Na2O-K2O içeriklerine göre şoşonit olarak isimlendirilmiştir. Arazi gözlemlerinde dasitik kayaçlarda mm'den dm'ye değişen boyutlarda anklav görülmüştür ve bu anklavlar TAS diyagramında traki-bazalt alanına düşmektedir. Bazaltik traki-andezitler holokristalin porfirik doku göstermekte ve mafik mineral olarak olivin ve klinopiroksen içermekte, yer yer zeolitleşme ve olivinlerde iddingsleşme göstermektedir. Dasitler volkanik cam içerdiğinden hipokristalin porfirik doku göstermekte ve amfibol, biyotit, kuvars, Fe-Ti oksit içermektedir. Dasitik kayaçlarda bulunan anklavlar ana mafik mineral olan amfibol içermekle birlikte magma karışım anklavlarda bulunan söndürülmüş amfibol, bıçaksı biyotit ve elek dokulu plajiyoklaz gibi dokusal özellikleri taşımaktadır. Riyolitlerde ise dasitlere oranla daha fazla volkanik cam içeriğine sahip olmakta, hipohiyalin doku özelliği göstermektedir. Riyolitler kuvars, sanidin, biyotit, plajiyoklaz ve Fe-Ti oksitleri içermektedir. İncelenen kayaçların Primitif manto normalize iz element diyagramında, büyük iyon yarıçaplı elementlerde (BİYE: K, Rb, Sr, Ba ve Th) zenginleşme görülürken, yüksek alan enerjili elementlerde ise (YAEE: Zr, Nb, Ta, Ti, Y) fakirleşme görülmüştür. Kondrite normalize nadir toprak element dağılımları (La/Lu)N 14-15 arasında değişim göstermektedir. Bu diyagramda amfibol fraksiyonlaşmasını belirten kaşık deseni gözlenirken riyolitlerde bu desen görülmemekte ve plajiyoklaz fraksiyonlaşmasını gösteren negatif Eu anomalisi ve sanidin fraksiyonlaşmasını gösteren negatif Ba anomalisi görülmektedir. Tüm jeokimyasal sonuçlara göre kayaçların yitim izi taşıyan çarpışma sonrası yüksek K içerikli bimodal volkanizmanın ürünleri olduğu ve zenginleşmiş litosferik mantodan türedikleri düşünülmektedir.

In this study, Miocene aged dasitic, rhyolitic and basaltic roks and their pyroclastics cropping out in the Tepekent region in northwest of Konya were examined in terms of mineralogical, petrographic, geochemical and petrological, and studies were carried out to reveal the relationship between the geology of the region and magmatism. Miocene aged rocks in Tepekent region have basaltic trachy-andesite dasite and rhyolite composition according to TAS diagram. Basaltic trachy-andesites are named as shoshonite according to their Na2O-K2O content. In field observations, enclaves varying from mm to dm were observed in dasitic rocks and these enclaves fall into the trachy-basalt area in the TAS diagram. Basaltic trachy-andesites show holocrystalline porphyritic texture and contain olivine and clinopyroxene as mafic minerals, locally zeolitized and olivines iddingsified. Dacites contain volcanic glass, they show hypocrystalline porphyritic texture and contain amphibole, biotite, quartz, Fe-Ti oxide. The enclaves in dacitic rocks contain amphibole, the main mafic mineral, they have textural features such as quenched amphibole, blade-like biotite and sieve-textured plagioclase found in magma-mixed enclaves. Rhyolites have more volcanic glass content than dacites and show hypohyaline texture. Rhyolites contain quartz, sanidine, biotite, plagioclase and Fe-Ti oxides. In the Primitive mantle normalized trace element diagram of the investigated rocks, enrichment is observed in elements with large ion radius (LILE: K, Rb, Sr, Ba and Th), while depletion was observed in elements with high field energy (HFSE: Zr, Nb, Ta, Ti, Y). The chondrite normalized rare earth element distributions (La/Lu)N vary between 14-15. While spoon pattern indicating amphibole fractionation is observed in this diagram, this pattern is not observed in rhyolites and negative Eu anomaly indicating plagioclase fractionation and negative Ba anomaly indicating sanidine fractionation are observed. According to all geochemical results, it is thought that the rocks are the products of high K content bimodal volcanism after the subduction bearing collision and are derived from the enriched lithospheric mantle.