Konya kentinde imar plani kararlariyla olusan yapili çevrenin sokak ölçütleriyle incelenmesi

Abstract

Sokaklar kentsel mekanları birbirine bağlayan, insanların gündelik yaşamlarını sürdürdükleri ve sosyalleştikleri kamusal/yarı kamusal arayüzlerdir. Bu nedenle sokaklar bireylerin ve toplumun yaşam kalitesini etkilemektedir. Ancak Türkiye'de kentsel yapılı çevrenin üretiminde en önemli araç olan imar planlarının, yüksek yaşanabilirliğe sahip sokak üretme yeteneği kısıtlıdır. Bu kısıtlılığın temel nedeni imar planlarında imar adalarına ilişkin yapılaşma düzenine ve yoğunluğuna odaklanılıyor olmasıdır. İmar planlarında imar adaları arasında kalan arayüzler taşıt odaklı bir yaklaşımla iki boyutlu genişlik şeklinde planlanmaktadır. Sokakların araç odaklı tasarlanması kentin mekân kalitesini azaltmakta ve insanların sokağı kullanmaktan keyif almasını engellemektedir. Yapılı çevrenin formunu tanımlayan sokağın, sürdürülebilirlik ve yaşanabilirlik ilkeleri çerçevesinde oluşturulması önemli bir gerekliliktir. Bu çerçevede çalışmanın temel amacı, yapıların cepheleri arasında kalan üç boyutlu kamusal/yarı kamusal alanı tarifleyen sokağın, kentsel yapılı çevre ve toplum için önemini ortaya koymaktır. Ayrıca çalışmada, imar planlarıyla oluşmuş sokaklar sürdürülebilirlik ve yaşanabilirlik kavramları çerçevesinde değerlendirilmektedir. Çalışma kapsamında Konya kentinde imar planlarıyla üretilmiş 630 sokak (cadde ve sokaklar) örneklem alan olarak seçilmiş ve sokak ölçütleri doğrultusunda incelenmiştir. Çalışmanın amacı doğrultusunda öncelikle uluslararası ve ulusal literatürde kent belleğinde değişen anlam ve hislere bağlı olarak sokak tasarımına ilişkin ilke ve göstergeler ortaya konmuştur. Örnek olay olarak belirlenen 630 sokak mekânsal analiz, gözlem ve fotoğraflama teknikleri kullanılarak sokak tasarımı göstergeleri çerçevesinde değerlendirilmiş ve her bir sokak için sokak tasarımı değerlendirme puanı oluşturulmuştur. Daha sonra en yüksek ve en düşük sokak tasarımı gösterge puanına sahip sokakların imar planları incelenerek, imar planlarının sokak oluşumundaki etkisi çözümlenmiştir. Bulgular, sokakların kullanıcılar için rahat ve konforlu bir kentsel mekân sunmaktan ziyade motorlu taşıtların erişimini kolaylaştırma üzere tasarlandığını ortaya koymuştur. Bu durumun temel nedeni yaşanabilirlik ve sürdürülebilirlik sokak üretme konusunda uygulama imar planlarının kabiliyetlerinin sınırlı olmasıdır.

Streets are public/semi-public interfaces that connect urban spaces where people live and socialize. Therefore, the streets affect the quality of life of individuals and society. However, the most essential tool in producing the urban built environment in Turkey, development plans have limited ability to produce streets with high livability. The main reason for this limitation is that the development plans focus on the settlement order and density of the zoning islands. In the development plans, the interfaces between the zoning blocks are planned as a two-dimensional width with a vehicle-oriented approach. Vehicle-oriented design of the streets reduces the quality of the city's space and prevents people from enjoying using the street. Therefore, it is an essential requirement that the street, defining the built environment forms, be created within the framework of the principles of sustainability and livability. In this context, the study's primary purpose is to reveal the importance of the street, the three-dimensional public/semi-public space between the facades of the buildings, for the urban built environment and society. In addition, in the study, streets formed by development plans are evaluated within the framework of the concepts of sustainability and livability. Within the scope of the study, 630 streets produced with development plans in Konya were selected as the case study, and these streets were examined by the street criteria. In line with the study purpose, principles and indicators related to street design have been revealed in the international and national literature. 630 streets determined as the case study were evaluated within the framework of street design indicators using spatial analysis, observation and photographing techniques. A street design evaluation score was created for each street. Then, the development plans of the streets with the highest and lowest street design indicator points were examined, and the effect of development plans on the formation of streets was analyzed. The findings revealed that the streets were designed to facilitate the access of motor vehicles rather than providing a comfortable and comfortable urban space for the users. The main reason for this situation is the limited capabilities of development plans to produce livable and sustainable streets.