Tarihi kent dokularındaki koruma sorunlarının sokak sağlıklaştırma çalışmaları bağlamında değerlendirilmesi; Tokat tarihi kent dokusu örneği

Abstract

Dünyada olduğu gibi ülkemizdeki tarihi şehir dokularında özel ve kamu mülkiyetinde tarihi yapı olarak birçok taşınmaz kültür varlıkları mevcuttur. Söz konusu bu tarihi yapı ve dokulara sahip şehirler; değişen ve dönüşen çağın gereksinimleri, kullanıcı istekleri, ekonomik etkenler, erişilebilir kaynakların artması, malzeme ve yapım tekniklerinin çoğalması ve küreselleşme gibi unsurlarla birlikte sürekli güncel bir mimari görünüm ortaya koymak zorundadırlar. Tabi, günümüzde kent merkezlerindeki tarihi yapılar; üretime, sosyal yaşama dahil olma, fiziki ve estetik yeterliliğe sahip olabilme potansiyeli ile kullanılabildikleri sürece var olabilmektedirler. Bu süreç içerisinde büyük bir değişim yaşayan kentlerin yıpranmış tarihi dokularını bu baskıdan kurtarmak ve tekrar aktif yaşama kazandırmak gerekmektedir. Fonksiyonları modern yaşam gereksinimlerine cevap veremeyen söz konusu dokuları hem sosyo-kültürel olarak hem de fiziki olarak günümüze uyarlamaya çalışmak, yerel yönetimler açısından oldukça maliyetli ve zor süreçlerdir. Bu bağlamda söz konusu dokular, güncel koruma yaklaşımlarıyla oluşturulan mevzuat ile günümüz sürdürülebilir yaşam şartlarını dikkate alarak korunmaya çalışılmaktadır. Bu bağlamda, çalışmanın amacı; günümüzde turizm odaklı tarihi kent dokularındaki tescilli ve tescilsiz yapılardan oluşan sokakların görünümlerinin cazip hale getirilmesi için yerel yönetimler tarafından sıkça gündeme getirilen "sokak sağlıklaştırma" çalışmalarının uygulama sonuçlarına ilişkin bilgi vermektir. Bu kapsamda söz konusu kavramın tanımı, ortaya çıkışı ve mevzuatının yanı sıra tarihi kent dokularının korunmasındaki yeri konusunda yapılmış çeşitli uygulamalar, özellikle birinci yazarın tez konusu alanı Tokat tarihi dokusundaki örnekler irdelenmiştir. Söz konusu uygulamaların olumlu ve olumsuz yönleri ortaya konularak, tarihi dokuların korunmasına katkısı, verimliliği ve de sürdürülebilirliğinin analiz edilmesine çalışılmıştır. Ayrıca uluslararası bağlamda da konuya kıyaslama olarak açıklık getirilerek, dünyada yapılmış bazı tarihi dokulardan örneklere de yer verilmiştir. Sonuç olarak, ülkemizde özellikle özel mülkiyetteki tescilli ve tescilsiz yapıların oluşturduğu cephelerde yapılan uygulamaların, ekonomik bir yaklaşımla cephelerin sadece geçici olarak iyileştirilmesi olduğu anlaşılmaktadır. Günümüz kentlerinin modern alanlarına karşın, bu alanlardaki yapıların (tescilli olsun/olmasın) özgün plan şemaları ve görünümleri ile sürdürülebilir olarak kullanılabilmeleri konusunda öneriler getirilmiştir.

As in the world cities, there are many immovable cultural assets as historical building in private and public ownership in the historical city textures of our country. These cities must present a constantly up-to-date architectural appearance. Of course, today's cities are exposed to great pressure. In this process, it is necessary to save the worn-out historical textures of the cities from this pressure. Trying to adapt these textures, whose functions cannot meet the needs of modern life, both socio-culturally and physically, is a very costly and difficult processes for local governments. The aim of this study is to give information about the implementation results of the "street rehabilitation" works by local governments to make attractive the appearance of the streets consisting of registered and unregistered buildings in the tourism-oriented historical urban texture. In this context, the definition of the concept, its emergence, legislation, as well as various applications carried out in the conservation of historical urban textures, especially examples from the historical texture of Tokat-Turkey, the thesis subject area of the first author, were examined. By revealing the positive and negative aspects of these practices, it has been tried to analyse their contribution to the conservation of historical textures, efficiency, and sustainability. In addition, in the international context, examples from some historical textures made in the world are also included by clarifying the subject as a comparison. As a result, it is understood that the applications carried out in our country, especially on the facades constituted by the registered and unregistered buildings, are only a temporary improvement of the facades with an economic approach. Despite the modern areas of our today's cities, suggestions have been made about the sustainable use of the buildings (registered or not) in these areas with their original plan layouts and appearances.