Karayolu güzergah seçiminde analitik hiyerarşi yönteminin (AHY) kullanılabilirliğinin araştırılması

Abstract

Ülkemizde son yıllarda gelişen teknolojik altyapı ve sosyo-ekonomik yapı insan hareketliliğini oldukça arttırmıştır. Bu insan hareketliliğinin en hızlı ve güvenli bir şekilde çözülmesi için ulaşım imkanları geliştirilmiştir. Ulaşım olanakları olarak karayolu bizlere oldukça kolaylıklar sağlamaktadır. Son yıllarda yapılan karayolları tarım arazilerinin yok olması, orman alanlarının zarar görmesi gibi nedenlerden dolayı tartışmalara sebep olmuştur. Bu tartışmaların önüne geçmek adına karayolunun doğru bir şekilde planlanmasının önemi artmıştır. Karayolunun planlanması, çok fazla kritere bağlı olduğundan karmaşık ve zor bir süreçtir. Bu nedenle planlama aşamasında çok ölçütlü karar verme (ÇÖKV) teknikleri bu süreci kolaylaştıracaktır. ÇÖKV yöntemleri birden fazla belirsizlik ve kriterleri içeren problemlerin çözümünde günümüzde çok yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu problemler konumsal veriler içerdiğinden, CBS destekli çözüm olanakları karar sürecinin doğruluğunu ve hızını arttırmaktadır. ÇÖKV tekniklerinden birisi olan analitik hiyerarşi yöntemi (AHY) bu problemlerin çözümünde en fazla kullanılan yöntemlerden birisidir. Bu çalışmada, Ankara ilinde planlanacak olan karayolu güzergahı için, 2 ana grup belirlenmiş ve bu ana grup 7 kritere ayrılmıştır ve bu 7 kriterin alt sınıfları oluşturulmuştur. AHY kullanılarak belirlenen kriterler ikili olarak karşılaştırılmış ve her bir kritere ağırlık değerleri atanmıştır. Daha sonra her bir kriter için etki ağırlığı hesaplaması yapılmıştır. Bu ağırlık değerleri üzerinden sonuçlar incelenmiş ve ArgGIS 10.2 yazılımı ile sonuç haritası oluşturulmuştur. Karayolu güzergah seçiminde AHY kullanıcıların etkili çözümler geliştirmesine olanak sağlaması öngörülmüştür.

The technological infrastructure and the developing socio-economic structure in our country in recent years have significantly increased human mobility. Transport facilities have been developed in order to solve this human mobility in the fastest and safest way. As transportation possibilities, the highway provides us a lot of convenience. Highways built in recent years have caused controversy due to reasons such as destruction of agricultural lands and damage to forest areas. In order to avoid these discussions, the importance of the correct planning of the highway has increased. Highway planning is a complex and difficult process as it depends on so many criteria. For this reason, multi-criteria decision making techniques in the planning phase will facilitate this process. Multi criteria decision making methods are widely used today to solve problems involving more than one uncertainty and criteria. When these problems involve spatial data, geographic information systems supported solution possibilities increase the accuracy and speed of the decision process. Analytical hierarchy method (AHY), one of the multiple criteria decision making techniques, is one of the most used methods in solving these problems. In this study, 2 main groups were determined for the highway route that will pass through a region and this main group was divided into 7 criteria and subclasses of these 7 criteria were created. The criteria determined using AHY were compared in pairs and weight values were assigned to each criterion. Then, the effect weight calculation was made for each criterion. The results were examined on these weights and a suitability map was created with ArgGIS 10.2 software. The analytical hierarchy method in highway route selection is intended to enable users to develop effective solutions.