Toplu taşıma ile erişimin cazip hâle getirilmesinde arzın ve talebin oluşma süreçleri bağlamında değerlendirilmesi, Konya örneği

Abstract

Belli bir mekânda toplu hâlde yaşama ile oluşan kent kavramı, artan nüfus ile farklı oluşumlara ihtiyaç duymuş ve sürekli büyüme göstermiştir. Kentlerin büyümesi ve farklı birimleri barındırması ile de kent içinde mekânlar arası dolaşım-ulaşım ihtiyacı ortaya çıkmış, bu hareket beraberinde kent içi ulaşımı doğurmuştur. Sürdürülebilir, ekonomik ve çevreci bir ulaşım sistemi için özel araç kullanımının azaltılarak toplu taşımanın yolcular açısından hizmet kriterleri bağlamında cazip hâle getirilmesi gerekmektedir. Yapılan bu çalışmayla, kent içi toplu taşıma sistemlerinde hizmet kriterlerinin Konya ili özelinde ölçülmesi ve toplu taşımanın kullanıcılar için cazip hâle getirilmesine yönelik arz-talep yönetimin incelenmesi amaçlanmaktadır. Çalışma üç temel ayak üzerinden yürütülmüştür. İlk ayağı özel araç kullanıcılarının bakış açısını, ikincisi toplu taşıma kullanıcılarının bakış açısını üçüncü ayağı ise karar verici yerel yönetimin bakış açısını ifade etmektedir. Çalışmanın özgünlük değerini, farklı bakış açıları tarafından konunun ele alınması ve bu alanda yapılan araştırmalardan farklı olarak konunun karar vericiler gözünden de ortaya koyulması oluşturmaktadır. Toplamda yedi ana başlık etrafında toparlanan çalışmada, ilk bölümde tezin amacı, önemi açıklanmış; literatür özeti bölümünde ise benzer konularda yapılan araştırmalar derlenmiş, ulaşım kavramının tarihsel gelişimi, dünyada uygulanan toplu taşıma politikaları ve toplu taşımada hizmet ölçütü olan EN13816 kriterlerinden bahsedilerek kavramsal çerçeve tanımlanmıştır. Çalışma alanı olarak belirlenen Konya il merkezinin planlama deneyimleri, ulaşım planları geçmişi ve toplu taşıma sistemlerinin mevcut durumları ortaya koyulmuştur. Çalışmanın beşinci bölümün araştırmanın materyal ve yöntemi açıklanarak, sonrasında kent halkına yönelik 13 sorudan oluşan anket ve karar vericilerle derinlemesine görüşme verileri incelenmiştir. Yapılan anket çalışması sonuçlarına göre, katılımcıların Konya kent merkezinde toplu taşımaya kolay erişebildikleri ancak, mevcut ulaşım sistemlerinin taleplerine karşılık vermediği ve bazı kriterleri karşılamadığı için kullanmadıkları, pandemi sürecinin toplu taşıma kullanıcıların tercihlerinde önemli bir değişikliğe yol açmadığı anlaşılmıştır. Karar vericilerle yapılan görüşmeler sonucunda ise, aslında mevcut sorunların farkında olunduğu ancak tezde detaylandırılan bazı sebeplerden dolayı bu iyileştirmelerin sağlanamadığı belirtilmiştir. Çalışmanın son bölümünde ise, toplu ulaşım sistemlerinin nasıl daha cazip hâle getirilerek sürdürülebilir bir ulaşım sistemi kurgulanabileceğine yönelik Konya ili ve özelinden tüm kentlerde uygulanabilecek önerilerde bulunulmuştur.

The concept of the city, which was formed by living together in a certain place, needed different formations with the increasing population and showed continuous growth. With the growth of cities and their hosting of different units, the need for inter-space circulation-transportation has emerged within the city, and this movement has given birth to urban transportation. For a sustainable, economical and environmentally friendly transportation system, the use of private vehicles should be reduced and public transportation should be made attractive for passengers in terms of service criteria. With this study, it is aimed to measure the service criteria in urban public transportation systems in Konya province and to examine the supply-demand management for making public transportation attractive for users. The study was carried out on three basic pillars. The first pillar represents the point of view of private vehicle users, the second pillar represents the point of view of public transport users, and the third pillar represents the point of view of the decision-making process in local government. The originality value of the study consists of the fact that the subject is handled by different perspectives and that, unlike the researches in this field, the subject is revealed from the perspective of decision makers. In the study, which is gathered around seven main titles in total, the aim and importance of the thesis are explained in the first part; In the literature summary section, studies on similar topics are compiled, the historical development of the concept of transportation, public transportation policies applied in the world and the EN13816 criteria, which are the service criteria in public transportation, are mentioned and the conceptual framework is defined. The planning experiences, the history of transportation plans and the current status of public transportation systems of Konya city center, which is determined as the study area, are revealed. In the fifth part of the study, the material and method of the research were explained, and then the data of the questionnaire consisting of 13 questions for the people of the city and in-depth interviews with the decision makers were examined. According to the results of the survey, it was understood that the participants had easy access to public transportation in the city center of Konya, but they did not use the existing transportation systems because they did not respond to their demands and did not meet some criteria, and that the pandemic process did not cause a significant change in the preferences of public transportation users. As a result of the interviews with the decision makers, it was stated that the existing problems were actually awared, but some of these improvements could not be achieved due to some reasons mentioned in thesis. In the last part of the study, suggestions have been made that can be applied in all cities, especially Konya and how a sustainable transportation system can be built by making public transportation systems more attractive.