Toplumsal cinsiyet eşitsizliği: Kadın ve mekân

Abstract

Son dönemlerde sıklıkla gündeme taşınan eşitlik olgusunun, özellikle de çalışmanın temel konusunu teşkil eden kadın-erkek eşitliğinin, kentsel mekândaki yansımalarının söylemlerdeki kadar başarılı olamadığı birçok araştırmada dile getirilmektedir. Bu tür araştırmalara göre, her ne kadar 'herkes için kent' söylemi gündemde kendine yer edinmiş olsa da uygulamada kadının kentsel mekânı kullanımı, mekândaki hareket özgürlüğü, mekândaki görünürlüğü ve mekân ile olan ilişkisi genellikle göz ardı edilmektedir. Çalışma kapsamında yapılan araştırmalar neticesinde, Türkiye'de ve dünyada toplumsal cinsiyet eşitliği noktasında kadının sosyal ve ekonomik yaşamının geliştirilmesine yönelik oldukça önemli adımların atıldığı görülmektedir. Fakat bu adımlarda yine ihmal edilen konu kadının kentsel mekân ile ilişkisi olmuştur. Kadın Dostu Kent programları gibi kentsel mekân ile kadın ilişkisini güçlendirmeye yönelik birtakım oluşumlar olmasına rağmen, bunların uygulamada oldukça yetersiz kaldığı görülmektedir. Bu noktadan hareketle çalışmanın temel amacı; kente ilişkin mekân pratiklerinde kadının yeri, kadının kentsel kamusal mekâna katılım ve kullanımı, mekânla olan ilişkisini hem kadın hem de erkek kullanıcıların gözünden anlamak ve bu konudaki mevcut durumun tespitinin yapılarak bu konuda farkındalık oluşturmaktır. Buna yönelik olarak kadının kamusal mekândaki görünürlüğünün erkeklere göre daha az olması durumu, çalışmanın temel hipotezi olarak ele alınmış ve çıkış noktasını oluşturmuştur. Hipotezi etkileyebilecek, geçmiş birikimler ve kültürel yapıdan gelen kabuller ile kadının evde yer alması gerektiği görüşü, kadının aile ve annelik ile özdeşleştirilmesi sonucu sahip olduğu sorumluluklar çerçevesinde kamusal mekânda yer alacak zamanı bulamaması ve kent planlarının ve mekân düzenlemelerinin kadınların kullanımına olanak sağlama noktasında eksik kalması gibi nedenler de çalışmanın varsayımlarını oluşturmuştur. Belirlenen hipotez ve hipoteze dayalı varsayımların test edilmesi/doğrulanması amacı ile Ankara'nın Keçiören ilçesinde basit rastgele örneklem tekniği kullanılarak kadın ve erkek katılımcılar ile toplam 354 anket uygulaması gerçekleştirilmiştir. Anket görüşmelerinde kadın ve erkek kullanıcıların konu ile ilgili görüşleri alınmış ve elde edilen veriler ile çalışma sonunda kadın ve erkek kullanıcıların ağırlıklı olarak kullandıkları kamusal mekânları gösterir bir cinsiyet haritası oluşturulmuştur. Çalışma sonucunda, elde edilen tüm bulgular ışığında çalışmanın çıkış noktasını oluşturan kadının kentsel mekândaki görünürlüğünün, erkeklere oranla daha az olduğu hipotezi doğrulanmıştır. Ancak vurgulanması gereken nokta, bu durumun kentsel mekân düzenlemeleri ve kentin mekânsal/fiziksel pratikleri ile ilgili olmadığı sonucu çıkmıştır. Kadının kentsel mekânda görünürlüğünün az olması daha çok kültürel kabuller ve kadına toplum tarafından verilen aile içi rollerle ilgili olması sonucuna varılmıştır. Mekânsal pratiklerle ilgili olduğu noktanın ise sadece güvenlik ile ilgili olan kısmı olduğu anlaşılmıştır. Güvenli bir çevrenin oluşturulması, mekâna rahatça katılımı ve kullanımının sağlanabilmesi ile kadının mekândaki görünürlüğü daha da artacaktır. Son olarak; kentsel mekânın dinamik yapısı, sürekli değişim/dönüşüm içerisinde olması, nüfusunun heterojen yapısı nedeniyle çalışmadan çıkan sonuçların sadece Keçiören ilçesi özelinde 'yer'e özgü değerlendirilmesi gerektiğinin altını çizmek yerinde olacaktır. 'Yer'e özgü yaklaşımlar ile Kadın Dostu Kent Programlarının arttırılması ve en önemlisi uygulanması kadının-mekân ile ilişkisini daha da güçlendirecektir.

It is mentioned in many studies that the phenomenon of equality, which has been frequently brought to the agenda in recent years, especially the equality of men and women, which is the main subject of this study, has not been as successful as the reflections in urban space. According to this type of research, although the discourse of "City for all" has taken its place on the agenda, women's use of urban space, freedom of movement in space, relationship with space, and visibility in space are often overlooked. As a result of the researches carried out within the scope of the study, it is seen that there are very significant steps towards improving the social and economic life of women who have been taken in the world and in Turkey at the point of gender equality. However, the subject that was neglected in these steps was the relationship of women with urban space. Although there are some formations to strengthen the relationship between urban space and women, such as the Women-Friendly City programs, it is seen that they are quite inadequate in practice. From this point of view, in this study, it is aimed to understand the place of women in urban space practices, women's use of urban public space, their participation in space, their relationship with space from the eyes of both women and men, and to reveal the current situation on this issue and raise awareness. For this reason, the fact that the visibility of women in public space is less than that of men was taken as the main hypothesis of the study and constituted the starting point. Some of the factors that can affect this hypothesis are the opinion that women should be at home with the assumptions coming from the past accumulation and cultural structure, the inability of women to find the time to take place in public space within the framework of their responsibilities as a result of identification with family and motherhood, and the lack of city plans and space arrangements to allow women to use The reasons also formed the assumptions of the study. In order to test/confirm the determined hypothesis and assumptions based on it, a survey was conducted with a total of 354 people, separately with male and female participants, using the random sampling technique in Keçiören, Ankara. In the survey interviews, the opinions of male and female users on the subject were taken, and at the end of the study, a gender map showing the public spaces predominantly used by male and female users was revealed. As a result of the study, in the light of all the findings obtained, the hypothesis that the visibility of women, which is the starting point of the study, in urban space is less than that of men, has been confirmed. However, the point that should be emphasized is that this situation is not related to urban space arrangements and spatial/physical practices of the city. The low visibility of women in urban spaces is mostly related to cultural acceptances and domestic roles given to women by society. It can be said that the point related to spatial practices is only the part related to security. The visibility of women in the space will increase even more by creating a safe environment and enabling women to participate comfortably in the space without fear of crime. Finally, it would be appropriate to underline that the results of this study should be evaluated only for the Keçiören district, specific to the location, due to the dynamic structure of the urban space, its constant change/transformation, and the heterogeneous structure of its population. Increasing and most importantly implementing the Women-Friendly City Programs with "place-specific approaches" will further strengthen the relationship between women and space.