Kaybedilen geleneksel konut dokusu Karaman kale yerleşiminin incelenmesi

Abstract

Modern çağda kentleşme tarihi çevrelerin korunmasını ve sürdürülebilirliğini zorlaştırmaktadır. Geçmişten günümüze, dünyadaki ve ülkemizdeki şehirler farklı değişim ve dönüşümlerle karşı karşıya kalmıştır. Kentsel modernleşme nedeniyle, dünyadaki birçok şehrin tarihi merkezlerinde kalıcı değişiklikler yaşanmıştır. Benzer şekilde ülkemizde de şehirlerimizde tarihi çevreler olumsuz değişime maruz bırakılmış, bazıları yanlış alınan kararlar ve uygulamalar sonucunda yok olmak tehlikesi ile karşı karşıya kalmıştır. Karaman'ın tarihi ve arkeolojik kent merkezi olan Karaman Kalesi Yerleşimi, kentin tarihi, kültürü ve mimarisi açısından en önemli alanlardan biridir. Bu çalışmada günümüzde mevcut olmayan Karaman Kalesi çevresi geleneksel konut dokusunun morfolojik analizinin belirlenmesine ve elde edilen veriler doğrultusunda üç boyutlu rekonstrüksiyon fikir çizimleri yapılarak kaybolan kültürel mimari mirasa yönelik belgeleme çalışması yapılmıştır. Tez kapsamında kale yerleşiminin planlama kodları ve mimarisini tespit etmek ve yok olmasına etken olan unsurları belirlemek adına Karaman Geleneksel Konut mimarisi incelenmiştir. Karaman evlerinin mimari özelliklerinden farklı olarak Karaman Kale Yerleşiminde yer alan evlerin çoğunlukla mabeynli plan tipine sahip, tek katlı, düz toprak çatılı, yığma kerpiç olarak inşa edildiği tespit edilmiştir. Karaman Kalesi çevresi geleneksel dokusu yapılı çevrelerin insan ile ilişkisini anlamaya yarayan mekan dizilimi yöntemi ile analiz edilmiştir. Analizde Depthmap X ve Agraph programları kullanılmıştır. Mekan dizilimi analizi (space syntax) yöntemi için kullanılan program, alanın ulaşım ağını anlaşılması için kullanılmıştır. Elde edilen bulgular doğrultusunda tarihi çevreye ait verilerin görselleştirilmesi ve sistemin çalışma prensibini kavrayabilmek adına ESRI CityEngine kullanılarak Kale Yerleşiminin üç boyutlu rekonstrüksiyon denemesi yapılmıştır. Bu çalışma ile Karaman Kale Yerleşiminin yapısal özellikleri ve değeri ortaya çıkarılarak alanın değerlendirilmesi ve yeniden canlandırma çalışmaları, benzer karakteristik yapıya sahip kentler için yol gösterecektir. Bu tez çalışması ile tarihi çevreyi koruma olgusunun gelişimine; kentsel sit alanlarına ve tarihi çevreye yönelik yapılaşma ve planlama çalışmalarına katkı sağlaması amaçlanmıştır.

Because of rapid urbanization in the modern era, it is difficult to preserve and sustain historical environments. Throughout history, cities in the world and our country have faced different changes and transformations. Due to urban modernization, there have been permanent changes in the historical centers of many cities around the world. Similarly, historical environments in our cities have been exposed to negative changes and some of them have faced to completely destroy as result of wrong decisions and application. Karaman Castle Settlement, which is the historical and archaeological center of the city, is one of the most important areas in terms of the city's history, culture, and architecture. In this study, the morphological analysis of the traditional residential area of the Karaman Castle Settlement, which does not exist today, was done; and 3-D reconstruction models were re-created with obtained data. Documentation has been done on the lost cultural and architectural heritage base on this 3-D visualization. Within the scope of this thesis, Karaman Traditional House architecture was examined to determine the planning codes and architecture of the castle settlement and to set down the factors that caused their destroyed. Unlike the architectural features of the Karaman city houses, it has been determined that the houses in the Karaman Castle Settlement are mostly built with a mabeyn plan type, single storey, flat earth roof, and constructed with mud brick masonry. Traditional residential area of Karaman Castle settlement has been analyzed with the space syntax method, which helps to understand the relationship between the buildings and city dwellers. Depthmap X and Agraph programs were used for the analysis. The program used for the space syntax method is used to understand the transportation network of the space. Direction of findings of the research, a 3-D reconstruction of the Castle Settlement was re-created using ESRI CityEngine to visualize the data of the historical environment and to understand the working principle of the system. Thanks to the this study, it is thought that the structural features and value of the Karaman Castle Settlement will be revealed, and the evaluation and revitalization of the area will explore the cities with similar characteristic structures. This thesis is aimed to contribute to the development preservation concept of the historical environment, urban sites, and the construction and planning studies for the historical environment.