Coğrafi bilgi sistemi ile taşkın risk analizi: Osmaneli/Bilecik örneği

Abstract

İklim değişiklikleri, yanlış arazi kullanımı ve plansız yapılaşma kavramları, taşkın oluşum riskini de beraberinde getirmektedir. Taşkınların sonucunda, ciddi anlamda maddi ve manevi zararlar yaşanmaktadır. Bu zararlar ekonomik olabileceği gibi, can kayıplarıyla da sonuçlanabilmektedir. Taşkınların oluşumunu engellemek veya en aza indirgemek için bir takım önlemlerin alınması gerekmektedir. Bu tez çalışmasında, Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) kullanılarak Bilecik ili Osmaneli ilçe sınırları üzerinde taşkın risk analizi yapılmıştır. Uygulama alanının Bilecik ilinin Osmaneli ilçesinin seçilmesinde bölgedeki önemli akarsularından olan, Sakarya Nehri ve kolları etkili olmuştur. Çok Ölçütlü Karar Analizi (ÇÖKA) yöntemlerinden Analitik Hiyerarşi Yöntemi (AHY) kullanılarak, taşkına sebep olan parametrelerin ağırlık değerleri hesaplanmış ve taşkın riskine sahip olan alanlar belirlenmiştir. AHY ile taşkın analizlerinin belirlenmesinde kullanılan parametreler önem sırasına göre; yağış, akarsuya uzaklık, eğim, yükseklik, arazi kullanımı, bakı, jeoloji ve sıcaklıktır. Sayısal Yükseklik Modeli (SYM) verisinin elde edilmesinde ALOS PALSAR uydularının veri setinden faydalanılmıştır. Raster ve vektör veriler kullanılarak, haritalama ve çakıştırmalı analiz işlemlerinde ArcGIS programından yararlanılmıştır. Taşkın risk analizinin sonucunda; %11.94 oranında çok yüksek riskli, %35.98 oranında yüksek riskli, %28.72 oranında riskli, %20.61 az riskli ve %2.75 oranında risksiz alanlar tespit edilmiştir. Genellikle akarsu havzalarına yakın alanlarda, taşkın oluşum riskinin fazla olduğu gözlenmiştir.

The concepts of climate change, wrong land use, and unplanned construction bring the risk of flood formation. As a result of floods, serious material and moral damages are experienced. These damages can be both economical and life-threatened results. A number of measures should be taken to prevent or minimize the occurrence of floods. In this thesis study, flood risk analysis was carried out on Osmaneli district on Bilecik province borders by using Geographical Information Systems (GIS). It was chosen Sakarya River, which is one of the important streams and its tributaries in the region, due to its influence in the selection of the Osmaneli district of Bilecik province for the application area. The weight values of the parameters causing the flood were calculated and the areas with the flood risk were determined by using the Analytical Hierarchy Method (AHM), one of the Multi-Criteria Decision Analysis (MCDA) methods. In order of importance, the parameters used in the determination of AHM and flood analysis are; precipitation, distance from the stream, slope, elevation, land use, aspect, geology, and temperature. The data set of ALOS PALSAR satellites was used to obtain Digital Elevation Model (DEM) data. ArcGIS program was used for mapping and overlapping analysis by using raster and vector data. As a result of the flood risk analysis; areas with very high risk in 11.94%, high risk in 35.98%, risky areas in 28.72%, low risk in 20.61%, and risk-free areas in 2.75% were determined. It has been observed that the risk of flood formation is high in areas close to river basins.