Geçmişten geleceğe değişkenleriyle mimari tasarım sınırları Aksaray kent merkezi örneği

Abstract

Kentler canlı mekanizmalarının fıtratı gereği ortak barınma, çalışma, yerleşme, eğlenme gibi ihtiyaçlarının karşılandığının göstergesidir. Nirengi noktası olarak kabul edilen kent meydanları geçmiş çağlarda da olduğu gibi oluşumun başlangıcıdır. Örneğin Aksaray Kent Merkezi, M.Ö. 1700 yıllarında şehir devletleri kuran Hitit Egemenliğinin etkisiyle şehir kavramıyla tanışmış ve bir süre Roma İmparatorluğu'nun idaresinde kalmıştır. Kent meydanı ve çevresinin, Roma İmparatorluğu'ndan günümüz Cumhuriyet Dönemi'ne kadar uzanan tarihsel süreçte Hükümet Konağı'nın bulunduğu odak noktasından başlayarak inşa edildiği bilinmektedir. Mekânsal konfigürasyon, zaman içinde kent meydanı, kent merkezi, kent odağı ve kent kimliğinin kapsamlarını oluşturur. Mimarlık mekana ruh katan, varlıkları ortaya koyan bir disiplindir. Turgut Cansever'in de dediği gibi 'yapılar hayat düzenimizin çevresini oluştururken, hayat tarzımızı da şekillendirir.'. Mimarlık disiplini hayat tarzımızı şekillendirirken sınırlayıcı etmenlerden bağımsız değildir. Mimari tasarım zaman ve mekan bağıntısı kapsamında sınırlarıyla kente kimlik kazandırır. Vitruvius'a göre dayanıklılık, fonksiyonellik ve estetik mimarlık kuramında temel gereksinimler olarak kabul edilmiştir. Temel gereksinimlerin yanı sıra tasarıma etki eden kültürel, sosyolojik, teknolojik, politik, iktisadi gibi tasarımı sınırlayıcı birçok etken bulunmaktadır. Tasarım sınırları ile birlikte hayat düzenimizi şekillendiren mimarlık disiplini, insan ölçeğinde, güneş ve mahremiyet odağında ortaya çıkmaktadır. Tez çalışmasında, çalışmanın amacı ve önemi, kapsamı, problem tespiti, kent merkezi kapsamında mekânsal dizin ve kolektif belleğin irdelenmesi yöntemleri ele alınmıştır. Geçmişten geleceğe değişkenleriyle zaman ve mekan bağıntısına değinilmiştir. Aksaray Kent Merkezi'ne etkisi olan dönemler üzerinde durulmuştur; Modern Dönem, Ulusal Mimarlık Akımları, 20. Yüzyıl Mimarlığı, Erken Cumhuriyet Dönemi ve Cumhuriyet Dönemi. Canlı bir mekanizma olan kentler mimari tasarım sınırlarıyla birlikte ele alınmaktadır. Tasarım sınırlarını oluşturan kültürel, ekonomik, teknolojik gibi etkenlere ek olarak tasarım sınırlarını değiştiren ve şekillendiren kentsel hafıza, bellek, mimari kimlik gibi kavramlardan bahsedilmiştir. Kentsel tasarım stratejileri kentsel kimlik, kent örtüsü, kent dokusu kapsamında irdelenmiştir. Kentsel bağlamda tasarlanan, dönüştürülen, ulusal ve uluslararası düzeyde kent merkezleri, kent meydanları örnek olarak incelenmiştir. Kısaca Aksaray kent tarihi ile birlikte ele alınan Aksaray Kent Merkezi, kamusal yapılar ve mekanların tarihçesi ele alınmıştır. Aksaray Kent Merkezi'nde kentsel strateji ve yöntemleri ile aksaklıklar tespit edilmiş ve mekânsal dizin yöntemi ile kentte aksayan, işleyen odakların analizi yapılmıştır. Kolektif bellek kapsamında toplumun bakış açısı, anket yöntemiyle ölçülmüş ve değerlendirilmiştir. Tespitler ile birlikte zaman ve mekan bağıntısı göz önünde bulundurularak, mimari tasarım sınırları ile geçmişten geleceğe kent merkezinin tasarım stratejileri kapsamında kimlik, kolektif bellek, yerin ruhu bağlamında nasıl tesis edilmesi gerektiği ele alınmıştır. Çalışma sonunda kolektif bellek anket yöntemiyle ölçülerek değerlendirilmiştir. Büyüyen demografik yapı bağlamında mekânsal dizin analizi ile yoğunluk problemi ele alınmıştır. Küreselleşme etkisi altında kalan Aksaray Kent Merkezi dünya kenti olgusu kapsamında değerlendirilmektedir.

Cities are an indication that the needs of living mechanisms such as common housing, work, settlement and entertainment are met. The city squares, which are accepted as a triangulation point, are the beginning of the formation as in the past ages. For example, Aksaray City Center it was introduced to the concept of the city with the influence of the Hittite Sovereignty, which established city-states in B.C 1700, and remained under the administration of the Roman Empire for a while. It is known that the city square and its surroundings were constructed starting from the focal point where the Government House is located in the historical process from the Roman Empire to today's Republic Period. The spatial configuration creates the scopes of city square, city center, city focus and urban identity over time. Architecture is a discipline that adds spirit to the space and reveals the assets. As Turgut Cansever said, 'While buildings form the environment of our life order, they also shape our lifestyle.'. The discipline of architecture is not independent of limiting factors while shaping our lifestyle. Architectural design gives an identity to the city with its borders within the scope of time and space relation. According to Vitruvius durability, functionality and aesthetics are accepted as basic requirements in architectural theory. Along with the basic requirements, there are many factors limiting the design such as cultural, sociological, technological, political and economic. The discipline of architecture, which shapes our life order with the boundaries of design, emerges at the human scale, in the focus of sun and privacy. In thesis work, ,the aim and importance of the study, its scope, problem determination, spatial index and collective memory analysis methods within the scope of the city center are discussed. The relationship of time and space with variables from the past to the future has been mentioned. The periods that had an impact on Aksaray City Center were emphasized; Modern Period, National Architectural Movements, 20th Century Architecture, Early Republican Period and Republican Period. Cities, which are a living mechanism, are considered together with the boundaries of architectural design. In addition to the cultural, economic and technological factors that form the design boundaries, concepts such as urban memory, memory and architectural identity that change and shape the design boundaries are mentioned. Urban design strategies are examined within the scope of urban identity, urban cover and urban texture. Urban centers and city squares designed and transformed in the urban context, at national and international level, are examined as examples. The history of Aksaray City Center, public buildings and spaces, which is briefly discussed together with Aksaray city history, is discussed. In Aksaray City Center, problems with urban strategies and methods have been identified, and the analysis of dysfunctional and functioning foci in the city has been made with the spatial index method. Within the scope of collective memory, the perspective of the society was measured and evaluated by the questionnaire method. Considering the relation of time and space, together with the determinations, the boundaries of architectural design and how the city center from the past to the future should be established within the scope of design strategies in the context of identity, collective memory, and the spirit of the place are discussed. At the end of the study, collective memory was measured and evaluated with the questionnaire method. In the context of the growing demographic structure, the density problem has been discussed with spatial index analysis. Aksaray City Center, which is under the influence of globalization, is evaluated within the scope of the world city phenomenon.