İstanbul'daki bazı erken dönem Bizans yapılarına ait harçların karakterizasyonu ve onarım harcı önerileri

Abstract

Bu araştırma, İstanbul, Sirkeci Bölgesi'ndeki dört ayrı alanda (batı şaft alanı/HMK, güney giriş/CMK, doğu şaft alanı/BMK ile kuzey giriş alanı/SMK) Marmaray Projesi kapsamında İstanbul Arkeoloji Müzesi tarafından yapılan kurtarma kazılarında açığa çıkarılan yapı kalıntılarına ait harç ve sıva örnekleri üzerinde yürütülmüştür. Çalışmada, özgün harç ve sıvalar ile benzer kimyasal, fiziksel ve mekanik özelliklere sahip onarım karışımlarının belirlenmesine temel oluşturacak sonuçların elde edilmesi amaçlanmıştır. Ayrıca tarihi harç ve sıvaların, yapıların ve farklı dönemlerinin kronolojik olarak yerlerinin tespit edilmesinde kullanılabilir elemanlar haline gelmesi diğer bir amaçtır. Temelde, Erken Bizans Dönemi'ne ait harç ve sıvaların niteliklerinin, yapım teknolojilerinin ve onarım karışımlarının belirlenmesi amaçlanmıştır. Ancak harç ve sıvaların kronolojik değerlendirmelerde kullanılabilmesi için, farklı kültür katmanlarına ait yapı kalıntılarının harç ve sıva örnekleri üzerinde de karakterizasyon çalışmaları yürütülerek karşılaştırma olanağı elde edilmiştir. Harç ve sıva örneklerinin nitelik ve problemlerinin tespiti için, görsel analizleri, basit spot testler, petrografik analiz, kızdırma kaybı, asit kaybı, asitle reaksiyona girmeyen agregaların elek analizi ile stereo mikroskop altında görsel analizi, mekanik ve fiziksel deneyler ile SEM-EDS, XRD, ICP-ES ve BET ileri analiz teknikleri yürütülmüştür. Deneysel çalışmaların değerlendirilmesinde, harç ve sıvaların nitelikleri ve içerikleri belirlenerek yapım teknolojileri ve ait oldukları dönemler ile Erken Bizans Dönemi'ne ait yapının yeniden konumlandırılmasında kullanılacak özgünü ile benzer onarım harç ve sıva karışımları belirlenmiştir.

This research was carried out on mortars and plasters of building remains unearthed during rescue excavations within the scope of Marmaray Project conducted by Istanbul Archeological Museum in four different areas (West Shaft Area/ HMK, South Entrance/ CMK, East Shaft Area/ BMK and North Entrance area/ SMK) of Sirkeci Region, Istanbul. In this study, it was aimed to obtain the results that will form the basis for the determination of repair mortars with similar chemical, physical and mechanical properties with original mortars and plasters. In addition, being able to use the historical mortar and plasters to determine the chronological location of the structures and different periods was another purpose. Basically, it was aimed to determine the qualities, construction technologies and repair mixtures of mortars and plasters of the Early Byzantine Period. However, in order to be able to use the mortars and plasters in chronological evaluations, characterization studies were carried out on the mortar and plaster samples of the building remains belonging to different cultural layers and comparison possibility was obtained. For the determination of the quality and problems of mortar and plaster samples; visual analysis, simple spot tests, petrographic analysis, ignition loss, acid loss, sieve analysis of non-reacting aggregates with acid under stereo microscope, mechanical and physical experiments with SEM-EDS, XRD, ICP-ES and BET advanced analysis techniques were conducted. In the evaluation of the experimental studies, the properties and contents of mortars and plasters were determined, and the repair technologies and similar repair mortar and plaster mixes that were used in the repositioning of the building technology and the periods belonging to the Early Byzantine Period were determined.