Anadolu Selçuklu dönemi mahalle mescitlerinin akustik konfor analizi: Konya örneği

Abstract

Kültürel mirasın akustik açıdan belgelenmesi ve konfor analizi son yıllarda önemli bir çalışma konusu haline gelmiştir. Bu konu hakkında yapılan çalışmaların hedeflerinden birisi de toplumların işitsel mirası olarak tarihi yapılara ait akustik performansın koruma altına alınmasıdır ve bu durum mimari koruma alanında önemli bir yeniliktir. Kültürel miras olarak kabul edilen Anadolu Selçuklu dönemi mahalle mescitleri hem başkent Konya'daki plan tipolojileri hem de özgün mimari örnekleri ile farklı bir kategoride değerlendirilmektedir. Aynı zamanda Türk cami mimarisinin gelişimine öncü olarak mimarlık tarihi açısından ayrı bir önem taşımaktadır. Literatür incelendiğinde söz konusu Konya mahalle mescitlerinin yapısal ve mimari özelliklerine dair araştırmaların bulunduğu görülmekte, ancak yapıların akustik konforlarına ait araştırmalara rastlanmamaktadır. Önemli bir kültürel miras olan tarihi mahalle mescitlerinin akustik performanslarının değerlendirilmesi, performansları olumsuz etkileyen müdahalelerin tespiti ve iyileştirme önerileri, söz konusu mirasın gelecek kuşaklara aktarılması açısından önem arz etmektedir. Tez kapsamında hem konuşma hem de dini musiki işlevini taşıyan Konya mahalle mescitlerinin arasından örnek alan olarak seçilen Hoca Hasan Mescidi ve Taş Mescit' in akustik özelliklerinin belgelenmesi ve akustik konfor şartlarının değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Tez çalışması beş ana bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde; çalışmanın amaç, kapsam ve yöntemi, hazırlık aşamasında yararlanılan literatür araştırmasından bahsedilmektedir. İkinci bölümde, tarihsel süreçte gelişen mescitlerin ve Anadolu Selçuklu dönemi mahalle mescitlerinin mimari özelliklerinden bahsedilmiştir. Ayrıca akustik konfor kavramı, sesin fiziksel özellikleri, kapalı mekânlardaki davranışı ve hacim akustiğine etki eden akustik kusurlar açıklanmaktadır. Üçüncü bölümde, tasarım parametreleri altında mescitlerde yer alan eylemler, kaynak ve alıcı nokta özellikleri ve akustik konfor gereksinimleri ortaya konulmuştur. Aynı zamanda hacim akustiği değerlendirmelerinde kullanılacak nesnel parametreler ve literatürden derlenen optimum kabul değerleri yer almaktadır. Dördüncü bölümde, alan çalışması olarak seçilen Hoca Hasan Mescidi ve Taş Mescit' in yapısal ve mimari özellikleri anlatılmış, çalışmanın yöntemi olarak belirlenen akustik simülasyon programı (ODEON 14.05 Auditorium) ve kabulleri açıklanmıştır. Ayrıca yapılan kabuller ışığında, Hoca Hasan Mescidi ve Taş Mescit' in akustik konfor analizi, belirlenen eylemler (Cuma hutbesi ve Cuma namazı) ile hacim akustiği parametreleri (RT, EDT, D50, C50, C80 ve STI) için simülasyon sonuçları incelenmiştir. Sonrasında her iki mescidin analiz sonuçları birbirleriyle karşılaştırılmıştır. Tezin beşinci bölümünde, elde edilen sayısal veriler doğrultusunda mescitlerde yer alan eylemler, kaynak noktalarının konumları ve farklı yapı malzemeleri gibi özelliklerin akustik konfor üzerindeki etkileri ile ilgili çıkarımlar yapılmıştır. Genel olarak mahalle mescitlerinin akustik konfor koşulları için öneriler hazırlanmıştır.

Acoustic documentation and comfort analysis of cultural heritage has become an important study topic in recent years. The main goal of the studies on this subject is to preserve the acoustic performance of historical buildings as the acoustical heritage of societies, and this is an important innovation in the field of architectural conservation. In this context, in the capital of Konya, Anatolian Seljuk-era neighborhood masjids are considered as cultural heritage with their plan typologies and original architectural examples. At the same time, it is of particular importance in terms of the history of architecture as a pioneer in the development of the architectural style of the Turkish mosque. In the written literature, it is seen that there are many studies on the structural and architectural features of the Konya neighborhood mosques, but there is no study on the acoustic comfort of the buildings. Evaluating the acoustic performances of these historical neighborhood masjids, which have both speaking and religious music functions, identifying interventions that negatively affect performance, and improving suggestions are important to hand this heritage on future generations. Within the scope of the thesis, it is aimed to document the acoustic characteristics of Hoca Hasan Masjid and Taş Masjid, which was chosen as an example among Konya neighborhood masjids that carry both speech and religious music function, and to evaluate acoustic comfort conditions. The thesis study consists of five main chapters. In chapter one; the purpose, scope, method of the study and the literature research used in the preparation phase are discussed. In the second part, architectural features of the mosques that developed in the historical process in general, and the Anatolian Seljuk period neighborhood mosques, in particular, are discussed. Besides, the concept of acoustic comfort, physical characteristics of sound, its indoor behaviour and acoustic defects that affect room acoustics are explained. In the third chapter, the actions, sources and receivers characteristics and acoustic comfort requirements in mosques under the design parameters are presented. It also includes objective parameters to be used in room acoustics assessments and optimum acceptance values compiled from the literature. In the fourth chapter, the structural and architectural characteristics of Hoca Hasan Masjid and Taş Masjid, selected as fieldwork, are explained and the acoustic simulation program (ODEON 14.05 Auditorium) and its acceptances were described as the method of the study. In the light of the acceptances, the acoustic comfort analysis of Hoca Hasan Masjid and Taş Masjid, the determined actions (Friday sermon and Friday prayer) and simulation results for the room acoustics parameters (RT, EDT, D50, C50, C80 and STI) are examined. Afterwards, the results of the analysis for both masjids are compared to each other. By result of obtained data on acoustical comfort, in the fifth part of the thesis, the effects of features such as different source and receiver locations as a result of the usage function and building materials are deduced. In general, recommendations for the acoustic comfort conditions of the neighborhood masjids are presented.