Karapınar-Ereğli (Konya) Çevresinde Tarımsal Faaliyetler, Yeraltısuyu Durumu ve Obruk Oluşumları

Abstract

İnceleme alanı Konya İlinin güneydoğusunda olup bölgede Paleozoyik, Mesozoyik ve Senozoyik yaşlı birimler bulunmaktadır. Obruklar geniş bir alanda yayılım gösteren Geç Miyosen Erken Pliyosen yaşlı İnsuyu formasyonuna ait karstik özellikli karbonatlı kayaçlar içerisinde oluşmaktadır. Son yıllarda gözlenen kuraklık, iklim değişikliği, yeraltı sularının aşırı çekimi ve ürün deseni obrukların oluşumunu hızlandırarak havzada ciddi sorunlar oluşturmuştur. Geçmişten bu yana obruk oluşumları bilinmesine rağmen günümüzde obruk oluşum sayılarının oldukça artması yerleşim yerlerine, doğru kayması aynı zamanda birçok yerde gözlenen geniş yarık ve çatlaklar ve oluşum sıklıkları bölge halkını tedirgin etmekte olup tarım arazilerinin kullanılmasını olumsuz yönde etkilemektedir. Yağışların azlığı, kuraklık ve aşırı yeraltı suyu çekimi sonucunda yeraltı su seviyesi oldukça düşmektedir. Yeraltı suyu seviyesindeki bu düşüşler yeraltında gelişmiş olan obruk içindeki suyun taşıyıcı gücünü de ortadan kaldırmakta ve boşlukların tavan kısmını, üstteki birimin ağırlığını taşıyamayarak çökmekte ve obruklar oluşmaktadır. Günümüze kadar “Karapınar’da 703”, “Ereğli’de 131” obruk oluşmuş pek çok yüzey yarığı ve çatlak tespit edilmiştir. Karapınar bölgesinde seviye ölçümü yapılan 87 adet kuyu verilerine göre beslenim ve boşalım dönemleri (Mayıs 2021-Ağustos 2021) arasında kuyulardaki düşüm 3.7 m ile 28.6 m arasındadır. Ereğli bölgesindeki 47 adet kuyudaki düşüm 3.7 m ile 27.6 m, Emirgazi’de 26 adet kuyuda ölçülen düşüm değeri ise 0-15 m arasındadır. “DSİ’ne ait rasat kuyularındaki düşüm miktarları ise Karapınar bölgesinde 3.7-28.6 m, Ereğli bölgesinde “ 0.32- 17.12 m arasındadır”. 1965’li yıllardan bu yana DSİ’ne ait gözlem kuyularında yapılan yeraltı su seviye ölçümlerine göre yıllık ortalama 1-3 m arasında düşüm gerçekleşmiştir. Bölgede çok su isteyen mısır, ayçiçeği yonca vb. ekilmesi, kontrolsüz ve aşırı su kullanımı yeraltısuyu seviyesinin düşmesine neden olmakta ve obruk oluşumunu hızlandırmaktadır. Akiferlerden olan çekim beslenimden oldukça fazladır. Her geçen gün artan belgesiz kuyular kontrol altına alınmalı, bölgedeki ürün deseni değiştirilmeli ve akiferden çekilen su miktarı azaltılmalıdır.