Sürdürülebilirlik Bağlamında Yerel ve Modern Mekan Kurgusunun Karşılaştırılması: Tarsus Örneği

Abstract

Vernaküler mimari, yüzyıllar içinde kullanıcılar tarafından deneme yanılma yöntemiyle geliştirilmiş, içinde yer aldığı bölgenin iklim şartlarına, kültürüne, çevre verilerine uygun akılcı çözümler üreten ve ekolojik tasarım yaklaşımları içeren bir sistemdir. Endüstri devrimiyle birlikte hız kazanan teknoloji odaklı yaklaşımlar, yapılı çevrenin oluşumunda yerel ölçütlerin önemini kaybetmesine neden olmuştur. Modern çağın fosil enerji kaynak kullanımına yönelik yapı üretim biçimi neticesinde çevre sorunları günümüzde önemli bir problem haline gelmiştir. 1970’li yıllarda petrol krizinin ortaya çıkmasıyla birlikte ise fosil kaynaklı enerjiye olan bağlılık sorgulanmaya başlamıştır. Yere özgü değerlerin ve iklim özelliklerinin modern tasarımlarda yok sayılması, çevreye verilen zararı en aza indirmeye yönelik sistem arayışlarını da beraberinde getirmiştir. Bu bağlam içerisinde vernaküler mimari dikkate alındığında, güncel şehircilik ve mimari uygulamalarda yol gösterici bir kaynak niteliğinde olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır. Doğal ve yapılı çevre arasındaki uyumun ön planda olduğu vernaküler mimarinin, günümüz teknolojisine ve yaşam biçimine uygun olacak şekilde, kimlik sorunu ve çevre problemleri karşısında yeniden bir bilgi kaynağı olarak değerlendirilmesi mümkündür. Çalışmada öncelikli olarak vernaküler mimari kavramı incelenmiş, Akdeniz iklim karakteri ve iklime duyarlı yapılaşma stratejileri tanımlanmıştır. Çalışma, aynı iklim koşulları içinde yer alan farklı tasarım yaklaşımlarını karşılaştırmayı hedeflemiştir. Tipik Akdeniz ikliminin görüldüğü Tarsus’ta, geleneksel dokuda kentsel ve mimari ölçekteki tasarım ilkeleri incelenerek, bu ilkelerin çağdaş dokudaki karşılığı sürdürülebilirlik kapsamında değerlendirilmiştir. Vernaküler mimari özellikleri gösteren Geleneksel Türk Evlerinin bulunduğu Kızılmurat Mahallesi ile modern çağın yapı mekânına yansıdığı Takbaş Mahallesi modern konutları sürdürülebilir yaklaşımlar çerçevesinde karşılaştırılmıştır. Çalışma, geleneksel konutun yapım teknikleri, kentsel yerleşim biçimleri, malzeme seçimi, iklime duyarlılık gibi özelliklerinin çağdaş uygulamalarda bir yol gösterici olarak ele alınması gerekliliğini sürdürülebilirlik bağlamında ortaya koymayı amaçlamaktadır.

Vernacular architecture is a system developed by the users with trial and error method for centuries, producing rational solutions in accordance with the climate conditions, culture and environmental data of the region in which it is located and containing ecological design approaches. Technology-oriented approaches that accelerated with the industrial revolution caused local criteria to lose importance in the formation of the built environment. Environmental problems have become an important problem in the modern era as a result of the building production method for fossil energy resource use. With the advent of the oil crisis in the 1970s, the commitment to fossil energy began to be questioned. Ignoring location-specific values and climate features in modern designs brought with it the search for a system to minimize damage to the environment. In this context, considering vernacular architecture, it would not be wrong to say that it is a guiding resource that can be addressed in contemporary urban and architectural practices. It is possible to evaluate the vernacular architecture, where the harmony between the natural and the built environment is at the forefront, as a source of information in the face of identity and environmental problems in accordance with today's technology and lifestyle. In the study, primarily the concept of vernacular architecture was examined, Mediterranean climate character and climate-sensitive construction strategies were defined. The study aimed to compare different design approaches in the same climatic conditions. In Tarsus, where the typical Mediterranean climate is seen, the design principles of urban and architectural scales in the traditional texture have been examined and the correspondence of these principles in the contemporary texture has been evaluated within the scope of sustainability. The Kızılmurat District, where traditional Turkish Houses displaying vernacular architectural features, are compared with the Takbaş District housing, where the modern age is reflected in the building space, within the framework of sustainable approaches. The study aims to reveal the necessity of handling the characteristics of traditional housing such as construction techniques, urban settlement forms, material selection, and climate sensitivity in the context of sustainability.