Kayacık, İslik ve İnoba (Karapınar, Konya) Arasındaki Bölgenin Jeolojisi ve Obruk Riski Potansiyeli

Abstract

Bu çalışma Türkiye’de obrukların en yaygın gözlendiği ilçe olan Karapınar’ın (Konya) güney sınırındaki Kayacık, İslik ve İnoba (Karapınar-Konya) arasındaki bölgenin jeolojik özellikleri ve obruk oluşum potansiyelinin değerlendirilmesi amacıyla gerçekleştirilmiştir. İnceleme alanında Mesozoyik-Senozoyik yaşlı birimler yüzeylemekte olup Jura – Kretase yaşlı Lorasdağı formasyonu ve Üst Kretase yaşlı Midostepe formasyonu çalışma alanının temelini oluşturmaktadır. Mesozoyik yaşlı birimler Üst Miyosen-Pliyosen yaşlı İnsuyu formasyonu ile uyumsuz olarak örtülürken Pleyistosen yaşlı Divanlar ve Eğilmez formasyonları bu birimi uyumsuz olarak örterken Pleyistosen–Holosen Karapınar volkanikleri daha yaşlı birimleri keserek yüzeylemektedir. Geç Pleyistosen-Holosen yaşlı Hotamış formasyonuna ait Börücekyayla, Küpbasan, İsmil ve Sazlıpınar üyeleri diğer birimleri uyumsuzlukla örterken Güncel kumullarla temsil edilen Tapuriçi formasyonu tarafından uyumsuz olarak örtülmektedir. İnceleme alanında kırıkların yakınlarında ve dağ-ova sınırlarında çok sayıda obruk, oturmaçökme ve yüzey yarığı bulunmaktadır. Çalışma alanının merkezinden geçen 11 km yarıçaplı dairesel alan içinde 30 adet obruk bulunmakta olup bunların 1’i Midostepe, 1’i Divanlar, 1’i Eğilmez, 8’i İnsuyu ve 19’u Hotamış formasyonu içinde yer almaktadır (Börücekyayla: 4, Küpbasan: 2 ve Sazlıpınar: 13). Bölgedeki obrukların çoğunluğu jeolojik, yapısal ve hidrokimyasal koşullara ek olarak devam eden kuraklık ve aşırı su tüketimi sonucu düşen yeraltı su seviyesinin etkisiyle aktif Hotamış ve Seyithacı fay sistemlerine paralel olarak dağılım sunmaktadır. Bölgede yapılan 30 m’lik sondajlarda farklı birim geçişleri, oldukça küçük dolgulanmış çözünme boşlukları belirlenmiş olmasına karşın potansiyel obruk oluşumunu belirtecek derecede açık boşluklar kesilmemiştir. Ancak inceleme alanında gerçekleştirilen çok elektrotlu elektrik özdirenç tomografi (ERT) çalışmalarında yüzeyden 40 m derinlikten itibaren belirlenen yüksek özdirence sahip (>2000 Ωm) anomali alanlarının örtülü boşluk ihtimali vardır. Bölgedeki yerleşim, tarım, ulaşım, enerji ve diğer yatırımların obruklardan dolayı zarar görmemesi, mal ve can kaybının önlenmesi/azaltılmasını sağlayacak doğru yer seçimi için 40 m derinlikten itibaren belirlenen anomali alanlarının daha derin jeofizik yöntemler ve sondajlarla ayrıntılı olarak araştırılarak yeraltındaki örtülü boşlukların tespit edilmesi ve bu verilere uygun imar planlamaları yapılması uygun olacaktır.

This study was carried out to evaluate the geological characteristics and sinkhole formation potential of the region between Kayacık, İslik and İnoba (Karapınar-Konya) on the southern border of Karapınar (Konya), the district where sinkholes are most commonly observed in Turkey. Mesozoic-Cenozoic aged units crop out in the study area, and the Jurassic – Cretaceous aged Lorasdağı formation and the Upper Cretaceous aged Midostepe formation form the basement of the study area. While the Mesozoic aged units are unconformably covered by the Upper Miocene-Pliocene aged İnsuyu formation, the Pleistocene aged Divanlar and Eğilmez formations unconformably cover this unit, the Pleistocene–Holocene Karapınar volcanics crop out by cutting the older units. While the Börücekyayla, Küpbasan, İsmil and Sazlıpınar members of the Late Pleistocene-Hotamış formation cover the other units unconformably, they are unconformably covered by the Tapuriçi formation represented by current dunes. There are many sinkholes, subsidence-collapses, and surface fissures near the fractures and on the mountain-plain borders in the study area. There are 30 sinkholes in the circular area with a radius of 11 km passing through the center of the study area, 1 of which is located in the Midostepe, 1 in Divanlar, 1 in Eğilmez, 8 in İnsuyu and 19 in the Hotamış formation (4 in Börücekyayla, 2 in Küpbasan and 13 in Sazlıpınar members). The majority of the sinkholes in the region are distributed parallel to the active Hotamış and Seyithacı fault systems, due to the geological, structural and hydrochemical conditions, as well as the effect of the falling groundwater level as a result of ongoing drought and excessive water consumption. Although different unit transitions and very small, filled dissolution cavities were identified in the 30 m drillings made in the region, no open cavities were cut that would indicate potential sinkhole formation. However, in the multi-electrode electrical resistivity tomography (ERT) studies carried out in the study area, there is a possibility of covered cavities in the anomaly areas with high resistivity (>2000 Ωm) determined from a depth of 40 m from the surface. In order to prevent damage to settlements, agriculture, transportation, energy and other investments in the region due to sinkholes, and to right site selection to prevent/reduce loss of property and life, the anomaly areas determined from a depth of 40 m are investigated in detail with deeper geophysical methods and drillings, and the covered cavities underground are determined and It would be appropriate to make zoning plans in accordance with these data.