Almus (Tokat) Yöresindeki Jasper Oluşumlarının Jeolojik ve Gemolojik Özellikleri

Abstract

İnceleme alanı Tokat İl merkezinin 36 km batısında Almus Baraj Gölü’nün kuzeydoğu kıyısındaki Kuruseki Köyü’nün güneyinde yer almaktadır. Zengin süstaşı yataklarına sahip olan Tokat’ta kalsedon, krizopras, agat, kuvars, opal, ağaç opali ile birlikte bir tür mikrokristalin kuvars/kalsedon olan jasper oluşumları bulunmaktadır. Bu çalışmanın amacı jasper oluşumlarının Kuruseki Köyü ve yakın çevresinin jeolojik özellikleri, jasperin içinde bulunduğu kayaçlarla ilişkileri, mineralojik-petrografik özellikleri ile süstaşı olarak işlenebilirliklerinin araştırılmasıdır. Kuruseki yöresinde temeli Paleozoyik-Mesozoyik yaşlı mermer, fillit, metabazit, serpantinit, mikaşist ve amfibolit gibi metamorfik birimlerle temsil edilen Tokat Masifi oluşturmaktadır. Tokat Masifi Orta Geç Eosen yaşlı çakıltaşı, andezitik-bazaltik lav ve dayklar, tüf, aglomera, volkanik breş, çamurtaşı, kumtaşı ve şeyl ardalanmasından oluşan volkano sedimanter Almus Volkanikleri tarafından uyumsuz olarak örtülmektedir. Neojen yaşlı çakıltaşı, kumtaşı ve kireçtaşlarından oluşan Gökköy formasyonu ise diğer birimleri uyumsuz olarak örtmektedir. Jasper oluşumları volkanosedimanter Almus içindeki volkanik breş, volkanoklastik kumtaşları ve çamurtaşlarının içinde KB-GD doğrultulu bir fay boyunca gözlenmektedir. Jasperler yer yer birkaç metre boyutuna ulaşan büyük bloklar, damarlar ve iri yumrular halinde gözlenmektedir. Jasper bloklarının rengi kırmızı, kırmızımsı kahve, turuncu ve sarıdır. Damarlar ve yumrular boşluğun dışından itibaren bazen simetrik yapıda ve değişik renk ve desenlerde agat bantları ve kalsedon ile doldurulmuştur. Bazı boşluklarda iri kristalli kuvarslar vardır. Selçuk Üniversitesi SÜKOP Süstaşı Uygulama ve Araştırma Atölyesinde yöreden derlenen jasper örneklerine kabaşon, bilye ve plaka üretimleri için kesme, aşındırma ve parlatma işlemleri uygulanmıştır. Parlatılmış jasperlerden yüzük, kolye, küpe, broş, bileklik, tespih ve anahtarlıklar yapılmıştır. Kuruseki jasperleri sertlik, sağlamlık, renk çeşitliliği, cila alma, ışık yansıtma özellikleri bakımından süstaşı olarak kullanılabilir niteliktedir. Bölgenin jasper rezervinin hesaplanması ve süstaşı olarak işlemesi halinde yöre ekonomisine canlılık katacaktır.