TOKAT YÖRESİ JASPER OLUŞUMLARININ MİNERALOJİK-PETROGRAFİK, JEOKİMYASAL ÖZELLİKLERİ VE SÜSTAŞI OLARAK KULLANILABİLİRLİĞİ

Abstract

Zengin süstaşı yataklarına sahip olan Tokat ilinde krizopras, agat, kuvars, ametist, opal, ağaç opali ile birlikte bir tür mikrokristalin kuvars/kalsedon olan jasper oluşumları yer almaktadır. Tokat il merkezi ve doğusunda bulunan Almus Baraj Gölü arasında yer alan inceleme alanında temeli, metamorfik birimlerle temsil edilen Permiyen-Triyas yaşlı Tokat Masifi oluşturmaktadır. Tokat Masifi üzerine bindirmeli olarak Jura-Kretase yaşlı Bakımlıdağ ofiyolitik kompleksi gelmekte olup Geç Paleosen-Geç Eosen yaşlı volkano-sedimanter birimler tarafından uyumsuz olarak örtülmektedir. Erken Miyosen yaşlı çakıltaşı, kumtaşı, kiltaşı ve yer yer kireçtaşlarından oluşan birim ise diğer birimleri uyumsuz olarak örtmektedir. Yer yer birkaç metre boyutuna ulaşan büyük bloklar, damarlar ve iri yumrular halinde gözlenen jasper oluşumları volkano-sedimanter birimler içerisindeki volkanik breş, volkanoklastik kumtaşları ve çamurtaşlarının içinde KB-GD doğrultulu bir fay boyunca görülmektedir. Kırmızı, kırmızımsı kahve, turuncu ve sarı renklerde görülen jasper oluşumları, boşluğun dışından itibaren yer yer simetrik yapıda, değişik renk ve desenlerde agat bantları ve kalsedon ile doldurulmuş olup bazı boşluklarda iri kristalli kuvarslar göze çarpmaktadır. Tokat yöresi jasperleri ortalama % 95.41 SiO2 ve % 4.80 Fe2O3 içeriğine sahip olup gemolojik incelemelere göre kalsedon-jasper olarak adlandırılmıştır. Jasperlerde yapılan mineralojik incelemelerde, jasperlerin bileşiminde kuvars, moganit, götit, hematit, limonit, dolomit ve mika-illit mineralleri tespit edilmiştir. Yöredeki jasperler, sertlik, sağlamlık, renk çeşitliliği, cila alma, ışık yansıtma özellikleri bakımından süstaşı olarak kullanılabilir niteliktedir.

In Tokat province, which has rich gemstone, chalcedony, chrysoprase, agate, quartz, opal, tree opal together with a type of microcrystalline quartz/chalcedony jasper formations are located. In the study area located between Tokat City Center and Almus Dam Lake situated at the east of Tokat, Permian-Triassic Tokat Massif represented by metamorphic units was formed the basement of the area. The Jurassic-Cretaceous Bakımlıdağ ophiolitic complex overlies the Tokat Massif and is unconformably covered by the Late Paleocene-Late Eocene volcano-sedimentary units. The unit consisting of Neogene aged conglomerate, sandstone and limestone, unconformably covers the other units. Jasper, observed as large blocks that reach a few meters in size along, is extends along a NW-SE trending fault located in the volcanic-breccia, volcanoclastic sandstones and mudstones in the volcanic-sedimentary units. Red, reddish brown, orange and yellow colored jasper formations were filled with agate bands and chalcedony in different colors and sometimes symmetrical and patterns of colors from the outside of the space, and in some cavities large crystalline quartz stand out. The jasper in the Tokat region has an average of 95.41% SiO2 and 4.80% Fe2O3 content, and was called as chalcedony-jasper in gemological. According to mineralogical identification, in the jasper, quartz, moganite, goethite, hematite, limonite, dolomite and mica-illite were found. The jasper in the Tokat region can be used as gemstone in terms of hardness, durability, color variety, polishing and light reflecting properties