Türkiye'deki son dönem kamu yapılarında tarihsicilik arayışı: Konya örneği

Abstract

Kamu yapıları, kentsel bütünün bir öğesi olan, kullanım amacına göre farklı işlevler içeren, kent kimliğini yansıtan önemli yapılardır. Bulundukları kent için bir prestij kaynağı olan ve devlet yönetiminin gücünün göstergesi olan kamu yapılarının cepheleri kimlikli olmalı ve kullanıcıların estetik ihtiyacını karşılamalıdır. Kent kimliğinde önemli yer teşkil eden kamu yapılarının dönemsel karakterlere sahip olması gerekir. Ancak son dönem kamu yapılarının cephelerinde "Osmanlı", "Selçuklu" mimarisi başlığı altında tarihsel dönemlerden cephe elemanlarının kopyala yapıştır şeklinde sıkça kullanıldığı görmekteyiz. Günümüz kamu yapılarının cephelerindeki bu 'tarihsicilik' çabası bağlamından kopuk yüzeysel dekorasyonlar bağlamında kaldığı için bu yapıların cephe-kimlik bağlamında sorgulanması önemli hale gelmiştir. Tez kavramsal tartışma ve alan çalışması olmak üzere iki ana bölümden oluşmaktadır. Bu amaçla kavramsal tartışma bölümünde konuyla ilgili detaylı bir literatür taraması yapılmış, 'cephe', 'kimlik','postmodernizm','tarihsellik','tarihsicilik' kavramları ve birbirileri ile ilişkileri irdelenmiştir. Kavramsal tartışmadan sonra çalışmanın temel problemini oluşturan kamu yapılarının cephelerindeki tarihsicilik arayışı Türkiye' deki son dönem kamu yapılarının (adalet sarayları, eğitim yapıları, belediye ve kaymakamlık binaları, polis merkezleri vs.) cephelerinde sorgulanmıştır. Alan çalışmasında ise Konya'daki son dönem kamu yapılarının cephe-kimlik analizi yapılarak, yapıların alıntı yaptıkları tarihi dönemler (Selçuklu, Osmanlı, I. Ulusal, II. Ulusal, Yöresel mimari vs.) ve mimari elemanlar (taç kapı, revak, kemer, sütun, tonoz, kule, kubbeli pencere vs.) görseller üzerinde işaretlenerek belirtilmiştir. Yapılan analizler neticesinde Konya'nın eski bir Selçuklu başkenti olmasından dolayı tüm yapılarda Selçuklu egemen bir arayış olduğu tespit edilmiştir. Geçmişe tutunma çabasıyla tüm kamu yapılarında başta taç kapı olmak üzere, kemer, revak, külah ve motifler bağlamından kopuk biçimde kullanılmıştır. Ayrıca Selçuklu mimarisiyle beraber birçok üslup ve mimari ögenin bir yapıda beraber kullanıldığı gözlemlenmiştir. Sonuç olarak Tüm Türkiye'de gözlenen kamu yapılarındaki tarihsici yaklaşımın Konya kamu mimarisinde de egemen olduğu görülmüştür. Kamu yapılarında tarihi yeniden canlandırmaya yönelik örneklerle mimarlıkta dejavu yaratılırken; zamandan, mekândan, bağlamdan, anlamdan uzak düşülmektedir.

Public buildings are important structures that contain different functions as an element of the urban whole according to the purpose of use, and reflect the urban identity. The facades of public buildings, which are a source of prestige for the city they are located in, and show the power of the state administration, should have an identity and meet the aesthetic needs of its users. Public buildings, which constitute an important place for the city's identity, must have periodic characters. However, under the title of "Ottoman", "Seljuk" architecture on the facades of recent public buildings, we have seen frequent use of those facade elements from historical periods on the public facades in the form of copy and paste. Since there are superficial decorations on the facades of today's public buildings that are disconnected from this "historicism" effort context, it has become important to question these buildings in the context of facade identity. The thesis consists of two main parts: conceptual discussion and fieldwork. For this purpose, a detailed literature review has been conducted in the conceptual discussion section on the subject, and the concepts of "facade", "identity", "historicity" and "historicism" and their relationships with each other have been examined. After the conceptual discussion, the search for historicism in the facades of public buildings, which constitutes the main problem of the study, has been questioned on the facades of recent public buildings (such as palaces of justice, educational buildings, municipal and district governorship buildings, police stations) in Turkey. In the field study, the facade-identity analysis of recent public buildings in Konya is made and the historical periods (i.e., Seljuk, Ottoman, National I, National II, Local Architecture) and architectural elements (such as crown door, portico, arch, column, vault, tower, domed window) they quote are marked on the visuals. As a result of the analyses, it was determined that Konya was a Seljuk dominant quest in all buildings due to the fact that Konya was an old Seljuk capital. In an effort to hold on to the past, it has been used in all public buildings, especially in the form of crown doors, arches, porticoes, cones and motifs, detached from the context. In addition, it has been observed that many styles and architectural elements are used together in a building with the Seljuk architecture. As a result, the historicist approach to public buildings observed throughout Turkey has been also found to dominate Konya's public architecture. While creating déjà vu with architecture with examples aimed at reviving history in public buildings; It is far from time, space, context, scale and meaning.