Kıyı bölgelerinde oluşacak tsunami etkilerinin coğrafi bilgi sistemleri ile modellenmesi: Akdeniz-Mezitli (Mersin) örneği

Abstract

Doğal afetler, gerekli önlemler alınmadığı takdirde bölgedeki normal yaşamı ve insan faaliyetlerini olumsuz etkileyen olaylardır. Tsunami felaketi çok sık görülen bir doğal afet olmamasına karşın tsunami dalgaları kıyı bölgelerini pek çok yönden olumsuz etkileyebilmektedir. Trajik can kayıpları ve yaralanmalar, büyük çaplı maddi hasarlar, su baskınları, sürüklenen enkaz yığıntıları, petrol veya diğer maddelerden kaynaklanan çevre kirliliği, buna bağlı olarak hastalıkların yayılması bunlardan birkaçıdır. Afet yönetimi, doğal afetlerin toplum üzerindeki olumsuz etkilerini azaltmak için geliştirilen bir yönetim sistemidir. Toplumlar, Afet yönetimi sayesinde; analizler ve değerlendirmeler yaparak, muhtemel bir afetin yol açacağı ekonomik sosyal ve fiziksel yıkımın büyüklüğünü ve aynı zamanda afetin getireceği olumsuz etkilerden en az zararla kurtulmanın yollarını öğrenmektedirler. Coğrafi bilgi sistemleri (CBS) sağladığı konumsal bilgilerin yanında farklı türden veriler ile çalışma ve depolama olanağı, modelleme, simülasyon, karar destek, anlık görselleştirme yetenekleri sayesinde günümüzde pek çok alanda kullanımını arttırmıştır. CBS çeşitli sorunları ele almak, politikaları yönetmek, yenilikçi yöntemsel yaklaşımları ortaya koymak, planlar yapmak, stratejiler geliştirmek ve sürdürülebilir çözümlere ortaya koymak için afet yönetiminde kullanılması zorunlu bir teknoloji haline gelmiştir. Bu çalışmada yıkıcı bir doğal felaket olan tsunaminin etkilerinin CBS kullanılarak modellenmesi amaçlanmıştır. Uygulama bölgesi olarak Akdeniz'e kıyı önemli bir liman kenti olan Mersin İl'inin Mezitli İlçesi seçilmiştir. Belirlenen üç farklı potansiyel konumda farklı olası parametrelerde tetiklenen tsunami dalgalarının yayılımı DELFT3D modelleme ve simülasyon yazılımında işlenmiştir. Tsunami dalgalarının ilerleyişleri ve yayılımları 60 dakikalık zaman dilimlerinde görselleştirilmiş, dalgalarının maksimum ve minimum dalga genlikleri gözlemlenmiştir. Tsunami dalgalarının karada ilerleyişi CBS ortamında analiz edilmiş ve üç farklı durum için su baskını haritaları üretilmiştir. Ayrıca arazi kullanım sınıflarının alansal olarak su basma yüzdeleri hesaplanmış ve ilçede potansiyel su baskını bölgelerinin tespiti yapılmıştır.

Natural disasters are events that adversely affect normal life and human activities in the region if necessary precautions are not taken. Although a tsunami disaster is not a very common natural disaster, tsunami waves can negatively affect coastal areas in many ways. Tragic loss of life and injuries, large-scale property damage, floods, environmental pollution caused by drifting materials, oil or other substances, and the spread of diseases are a few of them. Disaster management is a management system developed to reduce the negative effects of natural disasters on society. Societies, thanks to disaster management; By making analyzes and evaluations, they learn the extent of the economic, social and physical destruction that a possible disaster will cause, as well as the ways to get rid of the negative effects of the disaster with the least damage. Geographic information systems (GIS) have increased its use in many areas today, thanks to the spatial information it provides, as well as the ability to work and store different types of data, modeling, simulation, decision support, instant visualization. GIS has become a mandatory technology to be used in disaster management to address various problems, manage policies, introduce innovative methodological approaches, make plans, develop strategies and reveal sustainable solutions. In this study, it is aimed to model the effects of the tsunami, which is a devastating natural disaster, using GIS. Mezitli District of Mersin Province, which is an important port city on the Mediterranean coast, was chosen as the application area. The propagation of tsunami waves triggered at different possible parameters at three different potential locations was processed in DELFT3D modeling and simulation software. The progression and propagation of tsunami waves were visualized in 60-minute time periods, and the maximum and minimum wave amplitudes of the waves were observed. The progress of tsunami waves on land was analyzed in GIS environment and flood maps were produced for three different situations. In addition, the areal flooding percentages of the land use classes were calculated and the potential flooding areas in the district were determined.