Morfolojik bakış açısıyla Tarsus kentinin konut dokusundaki değişiminin tarihsel süreçte incelenmesi

Abstract

Bu çalışma, kuruluşu Neolitik Çağ'a dek uzanan Tarsus kentinin, konut dokularının tarihsel süreç içerisinde fiziksel değişimlerinin, farklı morfolojik yöntem ve teknikler kullanarak incelenmesine odaklanmaktadır. Tarihsel Coğrafi Yaklaşım ve Mekân Dizim Yaklaşımı, çalışmanın yöntemi olarak benimsenmiş ve yöntemler doğrultusunda, entegre olarak Tarsus kenti özelinde uygulanmıştır. Kentsel ve dokusal olmak üzere iki farklı ölçekte; tarihi hava fotoğrafları üzerinden kent makraformunun gelişimi, morfolojik bölgeme ve aks analizi gibi analizler gerçekleştirilmiştir. Dokusal ölçekte 12 farklı konut bölgesi seçimi yapılmış olup bu bölgeler yoğunluk ölçütleri ve mekân dizimin sentaktik ölçümleri gibi morfolojik parametreler bağlamında karşılıklı olarak değerlendirilmiştir. Sonuç olarak; ızgara doku alanlar, organik dokulara göre erişilebilir, anlaşılabilir, yaşanabilir ve yoğunluk açısından ortalama düzeyde alanlar olarak öne çıksa da ızgara dokuların, farklı zamansal dönemler arasında bile farklı morfolojik özellikler yansıttığı söylenebilir. Erişilebilir ve anlaşılabilir bir bölgenin aynı zamanda özel ve kamusal açık alan kullanımı bakımından düşük oranlarda olabileceği; yani anlaşılabilir bir bölgenin daha az yaşanabilirlik ifade edebileceği de çalışma sonucunda ortaya konulmuştur. Tüm bu çalışmalardan yola çıkarak, Tarsus kenti için gelecekte yapılacak planlama çalışmalarında; özel ve kamusal açık alan kullanımlarına yoğunluk verilmesi gerektiği önermesi yapılabilmektedir. Daha erişilebilir ve anlaşılabilir bir mekan kurgusu için mekan dizim gibi yöntemlerin planlama çalışmalarına dâhil edilmesi; sokak-yapı adası ve bina-parsel ilişkisinin kurulması üzerine detaylı olarak tarihsel süreçteki morfolojik analizlerin daha aktif kullanılması ve göz ardı edilmemesi gerekliliği ortaya çıkmıştır. Genel bir değerlendirme yapıldığında belirlenen morfolojik parametreler, alanlara bağlı olarak birbirlerine göre doğru ya da ters orantılı olarak farklılıklar gösterse de planlama alanında birbirinden bağımsız olarak düşünülemez. Bu çalışmadan elde edilen veriler sonucunda; anlaşılabilirlik, sinerji, erişebilirlik ve yoğunluk ölçütlerinin mekanda kullanıcı açısından verimli tasarımlar yapılması bağlamında önemli kriterler olduğu varsayılmaktadır.

This study focuses on the examination of the physical changes of the residential patterns of the city of Tarsus, whose foundation dates back to the Neolithic Age, by using different morphological methods and techniques. Historical Geographical Approach and Space Syntax Approach were adopted as the method of the study and applied in the city of Tarsus in an integrated manner in line with the methods. In two different scales, urban and textural; Analyzes such as the development of the city macroform, morphological region and axis analysis were carried out on historical aerial photographs. 12 different residential zones were selected on the textural scale, and these zones were evaluated mutually in the context of morphological parameters such as density criteria and syntactic measurements of space syntax. As a result; Although grid texture areas stand out as accessible, understandable, livable and average-level areas in terms of density compared to organic textures, it can be said that grid textures reflect different morphological features even between different temporal periods. An accessible and understandable area may also have low rates of use of private and public open spaces; In other words, it has been revealed as a result of the study that an understandable region can express less livability. Based on all these studies, in future planning studies for the city of Tarsus; It can be suggested that the use of private and public open spaces should be concentrated. Incorporating methods such as space syntax into planning studies for a more accessible and understandable space setup; On the establishment of the street-building island and building-plot relationship, the necessity of using the morphological analyzes in the historical process more actively and not being ignored has emerged. When a general evaluation is made, the determined morphological parameters cannot be considered independently from each other in the planning area, although they differ in direct or inverse proportion to each other depending on the areas. As a result of the data obtained from this study; It is assumed that intelligibility, synergy, accessibility and density criteria are important criteria in terms of making efficient designs for the user in the space.