Kentsel Kuşak Alanı Olarak Sümerbank İşçi ve Memur Evlerinin İncelenmesi

Abstract

Planlandıǧı dönemde kent çeperinde kalan alanlar; rant politikaları ile gelişen kentlerde ucuz arazilere yönelim sonucunda zamanla kent merkezinde kalmaktadır. Kent merkezinde kalan bu alanların; geniş parsellerden oluşması, büyük yeşil alanların varlıǧı, yaya kullanımının fazla olması, yapı yoǧunluǧunun az olması ve düşük araç yoǧunluǧu gibi özellikleri bakımından gü- nümüz kentlerine göre farklılık göstermesinden dolayı iç kentsel kuşak olarak tanımlanmakta- dır. Kentsel kuşaklar kentlerin planlanması, anlaşılması açısından önemlidir; çünkü günümüz kentlerine göre kendine has fiziksel ve ruhsal karakterlere sahiptirler. Bu kapsamda çalışma alanı olarak Konya ili, Ereǧli ilçesi, Gülbahçe mahallesinde bulunan Sümerbank Dokuma Fabrikası Işçi ve Memur Evleri seçilmiştir. Sümerbank Dokuma Fabrikasının temelleri 1934 yılında atılıp 1937 yılında faaliyete başlamıştır. Fabrikada çalışacak olan işçi ve memurların konaklama ihtiyacını karşılamak amacı ile işçi ve memur evleri yapılmıştır. Böylece kentsel mekânın gelişimini etkileyecek ve kentsel mekânın kalite ve anlayışını geleneksel biçimden, Cumhuriyetin inşa etmeye çalıştıǧı “modern” çizgiye getirecek olan çevreler oluşturulmaya çalışılmıştır. Bu çalışmanın amacı; Ereǧli ilçesinin zamansal süreç içerisinde mekânsal deǧişi- minin kentsel kuşak alanları çerçevesinde deǧerlendirilerek, Ereǧli Sümerbank Işçi ve Memur Evleri’nin kent bütünü ve morfolojisi içindeki öneminin kuşak alanı özelinde planlama-tasarım süreçlerindeki problemleri ve olası potansiyellerinin tartışılması olarak belirlenmiştir. Çalış- mamızda öncelikle kavramsal analizler yapılarak kentsel morfoloji konseptinde kentsel kuşak alanları ortaya konmuştur. Sonrasında Ereǧli kent tarihine kısaca deǧinilmiş ve detayda işçi ve memur evlerinin yapılış amacı, arazi kullanımındaki deǧişikliler, politika ve ekonomiden ne de- rece etkilendiǧi, tahsis ve kullanım haklarındaki deǧişikliklerin ne gibi sorunlar doǧurduǧu, za- man içerisinde yapılan çalışmalar/planların, Sümerbank işçi ve memur evlerinin yapılış ama- cına ne derece uyumlu olduǧu tartışılmıştır. Ayrıca çalışma kamu arşiv kayıtlarında bulunan fotoǧraflarla desteklenerek alanın günümüze kadarki deǧişimi kronolojik olarak belirlenmiştir. Kentsel morfoloji konusunun planlama sürecinde çok fazla yer almaması tarihi alanların kim- lik sorunu yaşamasına neden olmaktadır. Bunun en güzel örneklerinden olan Taş Evlerinin kimliǧinin plan ve tasarım projesi içerisinde göz ardı edilmesidir. Kentsel kuşak alanlarının zamansal süreç içinde planlanması aşamasında, planların kentli tarafından sahiplenilmesi ve nitelikli planlama için kentsel morfoloji kavramının bütün aktörler tarafından anlaşılması ve planlama sürecine dâhil edilmesi gerektiǧi sonucuna varılmıştır.