Bir metropolde gıdanın yolculuğu: Ankara örneği

Abstract

Gıda, insanoğlunun yaşamını sürdürebilmesi için gerekli en önemli unsurlardan biridir. Geçmişten günümüze gıdanın korunması, güvenliği, tedariki, izlenebilirliği, erişilebilirliği ve haritalanması araştırmalara konu olmuştur. Dünyanın artan nüfusu insanların gıdaya erişimi noktasında çeşitli sorunları beraberinde getirmiştir. Büyükşehirlerde yerel, ulusal ve küresel gıda tedarik zinciri elemanları arasındaki ilişkiyi, üretim aşamasından tüketim aşamasına kadar yaşanan aktarmalı süreçleri gıda güvenliği ve mekânsal planlama odağında keşfetme arzusu araştırmanın temel çıkış noktasını oluşturmaktadır. Bu çalışma, bir metropol olan Ankara'nın Hacettepe Mahallesi için mekânsal yönü kuvvetli dijital ve dinamik bir gıda haritası oluşturmayı amaçlamaktadır. Bu araştırmada veriler doküman incelemesi, örnek alan çalışması, gözlem, derinlemesine görüşme ve anket yöntemleri ile elde edilmiş, araştırma bulguları betimsel analiz yöntemi ile analiz edilmiştir. Çalışma, mahalle ölçeğinde gıda hizmeti sunan birimlerin (süper market, manav, halk pazarı, bakkal) tedarik sürecinde hangi ulusal ve küresel noktalardan ürün (sebze ve meyve) aldıklarını mekânsal bağlantıları ile ortaya koymaktadır. Araştırma sonucuna göre, Ankara'nın mevcut gıda tedarik ağı, Ankaralıların sağlığını tehlikeye atan, gıda tüketim maliyetini yükselten, gıdanın uzun yolculuklarda ziyan olmasına zemin hazırlayan, ülke kaynaklarını verimsiz kullanan, tüm ulaşım modlarında küresel/ulusal/yerel taşıt trafiğini artıran ve iklimi/doğayı olumsuz etkileyen bir özellik taşımaktadır. Bu sebeple bir metropol şehir olarak Ankara'nın kendisi için küresel ve ulusal ölçekte daha akıllı bir gıda üretim, aracılık ve tüketim ağı kurması gerekmektedir. Ankara şehrinin, tarımsal üretim potansiyeli olmasına rağmen meyve ve sebzeyi sınırlı miktarda üretmekte veya yakın şehirlerden temin etmektedir. Ancak gıdanın büyük bir oranını binlerce kilometre uzaktan çok zahmetli, pahalı ve sağlıksız yollarla tedarik etmeye yönelmektedir. Bir metropolde sağlıklı gıdaya erişim konusu uluslararası mekânsal bütünleşme ve hızlı ulaşım/lojistik altyapısının kurulmasına bağlıdır. Dijital dinamik gıda haritaları, ulusal ve uluslararası kentsel gıda politikalarının belirlenmesinde ve mekânsal planların oluşturulmasında etkin bir rol oynayabilir. Bu tez, ulusal ve yerel mekânsal planlarda gıdanın üretileceği, depolanacağı ve aktarılacağı noktaların iyi tespit edilmesini, kent içinde ve kent kırsalında yüksek miktarlarda sebze ve meyve üretimi yapmaya imkan veren açık/kapalı alanların ayrılmasını ve komşu şehirler ile metropol arasında her ulaşım modunda hızlı ve güçlü bir ulaşım/lojistik altyapısının kurulmasını önermektedir.

Food is one of the most important elements necessary for the survival of human beings. The preservation, safety, supply, traceability, accessibility, and mapping of food have been the subject of research from past to present. The increasing population of the world has brought along various problems in terms of people's access to food. The main starting point of the research is the desire to explore the relationship between local, national, and global food supply chain elements in metropolitan areas, and the indirect processes from the production stage to the consumption stage, in the focus of food safety and spatial planning. This study aims to create a digital and dynamic food map with a strong spatial aspect for the Hacettepe District of Ankara. In this research, the data was obtained by document analysis, case study, observation, in-depth interview and questionnaire methods, and the research findings were analysed by descriptive analysis method. The study reveals the spatial connections from which national and global points the food service units (supermarket, greengrocer, public market, and grocer) purchase products (vegetables and fruits) from in the procurement process at the neighbourhood scale. According to the results of the research, Ankara's existing food supply network endangers the health of Ankara residents, increases the cost of food consumption, prepares the ground for food to be wasted on long journeys, uses the country's resources inefficiently, increases global/national/local vehicle traffic in all transportation modes, and affects the climate/nature negatively. For this reason, Ankara, as a metropolitan city, needs to establish a smarter food production, intermediation, and consumption network for itself on a global and national scale. Although Ankara has many opportunities, it grows many fruits and vegetables or obtains them from nearby cities in limited quantities but tends to bring food from thousands of kilometres away by very laborious, expensive, and unhealthy ways. Access to healthy food in a metropolis depends on the establishment of international spatial integration and rapid transportation/logistics infrastructure. Digital dynamic food maps can play an active role in determining national and international urban food policies and making spatial plans. This thesis proposes to determine the points where food will be produced, stored, and transferred in national and local spatial plans, to allocate open/closed areas that allow large quantities of vegetables and fruits to be produced in the city and its rural areas, and to establish a fast and powerful transportation/logistics infrastructure between neighbouring cities and the metropolis in every mode of transportation.