Kentsel tasarım bağlamında kayıp mekânların irdelenmesi ve kent yaşamına yeniden kazandırılması, Konya kenti örneği

Abstract

Tarihsel süreçte sürekli değişim ve dönüşüm içerisindeki kentler kadar toplumlar da sürekli olarak yenilenmekte ve değişmektedirler. Toplumların yaşam biçimi, ilgi ve ihtiyaçları da kentler üzerinde değişime neden olmaktadır. Kentteki bu değişim ve dönüşüm süreçlerinin hızına yetişemeyen veya bu süreçlerde tesadüfi olarak ortaya çıkan alanlar kayıp mekânlar haline gelerek kendilerini kent yaşamının dışına itilmiş olarak bulmaktadırlar. Kayıp mekânlar genellikle fark edilmeyen ve yeterince kullanılmayan alanlardır. Kentlerin farklı dinamiklerinin bulunması ve bu dinamiklerin yerele özgü olması nedeni ile kayıp mekânlar, kentsel alanda farklı tür ve ölçeklerde karşımıza çıkabilmektedir. Bu bağlamda, kent içinde ihmal edilmiş, işlevsiz kalmış veya terk edilmiş bu tür mekanlardan yeniden yararlanmak, bu mekanları yeniden işlevlendirerek kente kazandırmak ve günlük kentsel yaşama entegre etmek oldukça önemli görünmektedir. Kayıp mekânlar kent için bazı sorunlara neden olurken aynı zamanda sorunun çözümü içinde içinde potansiyel fırsatlar da barındırmaktadırlar. Bu noktadan hareketle bu tez çalışmasının amacı örneklem alanı olarak seçilen Konya tarihi kent merkezi çalışma alanındaki kayıp mekânları belirlemek ve kente yeniden kazandırma noktasında öneri stratejiler geliştirmektir. Bu amaca yönelik olarak alanda yapılan ayrıntıda çözümlemelerde kayıp mekânları bulma noktasında Trancik yöntemi (1986) kullanılmıştır. Roger Trancik'in 'Finding Lost Space: Theories of Urban Design' başlıklı öncü kitabında (1986) yer alan şekil-zemin, bağlantı ve yer kuramları açılımları yardımı ile hem biçimsel analizler hem de 'yer'i anlamaya yönelik toplam 50 kişi ile rastgele örnekleme tekniği kullanılarak anket görüşmeleri gerçekleştirilmiştir. Şekil-zemin ve bağlantı analizleri uzman bakış açısı ile biçimsel nitelikte sorgulamalar şeklinde iken 'yer'i anlamaya yönelik analizler daha çok mekânda kültürel, tarihsel ve doğal çevrenin, kentsel mekânın algılanabilir, okunabilir ve izlenebilir olup olmadığını kullanıcı bakış açısından ölçen irdelemelerdir. Çalışma kapsamında 'yer'i anlamaya yönelik yapılan anket görüşmelerinde ayrıca katılımcıların algıladıkları mekânları daha iyi belirlemek adına bilişsel haritalar çizdirilmiştir. Daha sonra, şekil-zemin, bağlantı ve yer analizlerinden ortaya çıkan tüm bulgular sentezlenerek çalışma alanı bünyesinde yer alan tüm kayıp mekânlar tespit edilmiştir. Çalışma sonucunda tespit edilen bu kayıp mekânlar arasından hem şekil-zemin analizlerinde hem bağlantı analizlerinde hem de 'yer'e dayalı anket görüşmeleri sonucunda kullanıcılarca en sevilmeyen ve ilk değiştirmek istenilen mekân Kılıçarslan Meydanı ve çevresi olmuştur. Buradan hareketle meydanın tarihsel süreç içerisinde geçirdiği mekânsal değişiklikler ve yapılan müdahaleler sonucunda Kılıçarslan Meydanı'nın ve çevresinin kayıp mekâna dönüşme süreci kısaca ortaya konmuş ve bu mekânı kente kazandırma noktasında öneri stratejiler geliştirilmiştir.

In the historical process, societies are constantly renewing and changing as well as cities in constant change and transformation. The way of life, interests and needs of societies also cause change on cities. The areas that cannot keep up with the speed of these change and transformation processes in the city or that arise randomly in these processes become lost places and find themselves pushed out of the city life. Lost places are often unnoticed and underused areas. Due to the presence of different dynamics of cities and the fact that these dynamics are unique to the local, lost spaces can appear in different types and scales in the urban area. In this context, it seems very important to re-use such neglected, dysfunctional or abandoned places within the city, to re-function these places, to bring them to the city and to integrate them into daily urban life. While lost spaces cause some problems for the city, they also contain potential opportunities to solve the problem. From this point on, the aim of this thesis study is to identify the lost places in the konya historical city center working area selected as a sampling area and to develop proposal strategies for reintegrating into the city. For this purpose, the Trancik method (1986) was used to find lost places in the detailed analysis in the field. With the help of figure-ground, connection and ground theories expansions in Roger Trancik's pioneering book 'Finding Lost Space: Theories of Urban Design' (1986), survey interviews were conducted using both formal analyses and random sampling technique with a total of 50 people to understand the 'place'. While figure-ground and connection analyses are formal inquiries with expert perspective, analyses aimed at understanding the 'place' are mostly examinations that measure whether the cultural, historical and natural environment, urban space, urban space is perceptible, readable and traceable from a user's point of view. In the survey interviews to understand the 'place' within the scope of the study, cognitive maps were drawn to better determine the places that the participants perceived. Then, all the findings from the shape-floor, connection and ground analyses were synthesized and all the lost places within the field of study were identified. Among these lost places identified as a result of the study, the most unpopular and first place to change by users as a result of both shape-floor analysis, connection analysis and survey interviews based on 'location' was Kılıçarslan Square and its surroundings. From here, as a result of the spatial changes and interventions that the square has undergone in the historical process, the process of transforming Kılıçarslan Square and its surroundings into a lost place was briefly put forward and proposal strategies were developed to bring this space to the city.